sensytyzacja-ból przewlekły-fizjoterapia

Dlaczego boli, gdy "nic tam nie ma"? 

Czy Twoje badania obrazowe (RTG, MRI) są w normie, a ból nie ustępuje? Współczesna nauka definiuje to zjawisko jako ból nocyplastyczny (IASP, 2017). To nie "wymysł", lecz realna zmiana neurofizjologiczna. Poniżej wyjaśniamy ten mechanizm oraz prezentujemy metody leczenia – w tym fizjoterapię inwazyjną – opierając się na badaniach klinicznych wysokiej jakości.

Mechanizm - Dlaczego system alarmowy się psuje?

Ból przewlekły rzadko wynika z trwałego uszkodzenia tkanki. Częściej jest wynikiem sensytyzacji – nadmiernego uwrażliwienia układu nerwowego.

1. Sensytyzacja Obwodowa (Peripheral Sensitization)

Gdy dochodzi do urazu, uwalniana jest tzw. "zupa zapalna" (bradykinina, prostaglandyny), która obniża próg pobudliwości receptorów bólowych.

• Dowody naukowe: Badania Woolf (2011) wykazują, że w tym stanie bodźce normalnie obojętne (np. dotyk) są odbierane jako bolesne (allodynia).

• Wniosek dla pacjenta: To normalny proces gojenia, który powinien wygasnąć w ciągu kilku tygodni. Jeśli trwa dłużej, problem przenosi się "wyżej".

2. Sensytyzacja Ośrodkowa (Central Sensitization - CS)

To stan, w którym neurony w rdzeniu kręgowym stają się nadaktywne (zjawisko Wind-up). Mózg traci zdolność do hamowania bólu.

• Dowody naukowe: Nijs et al. (2014) w przełomowej pracy opisują CS jako "nieprawidłowe przetwarzanie sygnałów czuciowych w CUN". Z kolei Moseley & Butler (2015) udowodnili, że w tym stanie ból może być wywoływany przez same czynniki emocjonalne lub kontekstowe, bez udziału tkanki.

• Objawy potwierdzone badaniami: Rozlany ból, nadwrażliwość na światło/dźwięk, zaburzenia snu (Nijs et al., 2010).

Fizjoterapia Inwazyjna – Nowoczesna broń w walce z bólem

Fizjoterapia inwazyjna to nie "alternatywna medycyna", ale precyzyjna interwencja neurofizjologiczna. Poniżej przedstawiamy dowody na jej skuteczność.

1. Igłoterapia Sucha (Dry Needling - DN)

Zabieg polegający na nakłuwaniu punktów spustowych (Myofascial Trigger Points - MTrP) bez podawania leku.

• Mechanizm działania: Badania Shah et al. (2008) (mikrodializa) wykazały, że skuteczne nakłucie (wywołujące drżenie mięśnia) natychmiastowo obniża poziom substancji bólowych (Substancja P, CGRP) w okolicy punktu spustowego.

• Skuteczność (EBP):

  • 1. Duża metaanaliza Navarro-Santana et al. (2020) potwierdziła, że Dry Needling jest skuteczny w redukcji bólu szyi w krótkim terminie.

    2. Gattie et al. (2017): DN jest skuteczniejszy od placebo w bólach mięśniowo-szkieletowych, poprawiając zakres ruchu i zmniejszając ból.

    3. Zastosowanie: Bóle napięciowe głowy, bóle barku, bóle lędźwiowe.

2. Przezskórna Neuromodulacja (PENS / NMP)

Stymulacja nerwów obwodowych igłą podłączoną do prądu o niskiej/średniej częstotliwości.

• Mechanizm działania: Zabieg ten "resetuje" przewodnictwo nerwowe. Plaza-Manzano et al. (2020) wskazują, że PENS aktywuje zstępujące szlaki hamowania bólu w mózgu (wydzielanie endorfin i enkefalin).

• Skuteczność (EBP):

  • 1. Badania RCT De-la-Cruz-Torres et al. (2020) wykazały, że PENS jest skuteczniejszy niż TENS (elektrody na skórze) i terapia manualna w redukcji bólu u pacjentów z napięciowym bólem głowy.

    2. Jest to metoda rekomendowana w przypadkach opornych na leczenie farmakologiczne.

3. Przezskórna Elektroliza (EPI / EPTE)

Metoda dedykowana leczeniu przewlekłych tendinopatii (ścięgien), które często są źródłem sygnału bólowego napędzającego sensytyzację.

• Mechanizm działania: Abat et al. (2016) wykazali, że prąd galwaniczny wywołuje kontrolowaną reakcję zapalną, która stymuluje fagocytozę i przebudowę kolagenu w degenerującym ścięgnie.

• Skuteczność (EBP): Gomez-Chiguano et al. (2020) w przeglądzie systematycznym potwierdzają wysoką skuteczność elektrolizy w połączeniu z ćwiczeniami ekscentrycznymi w leczeniu patologii ścięgien (np. rzepki, Achillesa).

Część 3: Terapia Multimodalna – Co dodać do igieł?

Sama fizjoterapia inwazyjna to potężny bodziec, ale trwałe wyleczenie wymaga utrwalenia efektu.

1. Edukacja o Neurofizjologii Bólu (PNE - Pain Neuroscience Education)

Pacjent musi zrozumieć, że ból to nie uszkodzenie.

• Dowody: Metaanaliza Louw et al. (2016) wykazała, że sama edukacja zmniejsza poziom lęku (kinezjofobii) i obniża odczuwanie bólu w skali VAS. Zrozumienie procesu "odczula" mózg.

2. Ruch i Ekspozycja Stopniowana (Graded Exposure)

• Dowody: Przegląd Cochrane (Geneen et al., 2017) jednoznacznie wskazuje, że aktywność fizyczna jest kluczowa w redukcji bólu przewlekłego.

• Mechanizm: Nijs et al. (2012) opisują zjawisko "analgezji wywołanej wysiłkiem" (Exercise-Induced Hypoalgesia), gdzie prawidłowo dawkowany ruch uruchamia produkcję własnych opioidów w mózgu.

Czego unikać? Metody o niskiej wiarygodności (D)

W oparciu o wytyczne NICE Guidelines (2021) oraz serię artykułów w The Lancet (Foster et al., 2018), w leczeniu bólu przewlekłego odradza się:

• Stosowania wyłącznie pasywnych metod fizykalnych (ultradźwięki, laser biostymulacyjny, TENS) – brak dowodów na długotrwały efekt.

• Opierania leczenia tylko na lekach z grupy opioidów (ryzyko uzależnienia, brak skuteczności w bólu nocyplastycznym).

Podsumowanie i Rekomendacja Kliniczna

Jeśli zmagasz się z bólem przewlekłym:

1. Diagnoza: Upewnij się, czy Twój ból ma charakter nocyplastyczny (sensytyzacja).

2. Terapia: Szukaj fizjoterapeuty łączącego fizjoterapię inwazyjną (igłoterapia, neuromodulacja – poparte badaniami Plaza-Manzano, Navarro-Santana) z aktywnym ruchem.

3. Nastawienie: Pamiętaj, że według badań (Moseley 2015), Twój układ nerwowy jest plastyczny – może się "nauczyć" bólu, ale może się go też oduczyć.