Zespół cieśni nadgarstka

Zespół cieśni nadgarstka, znany również jako zespół kanału nadgarstka, jest jedną z najczęstszych neuropatii uciskowych kończyny górnej. Polega na ucisku nerwu pośrodkowego w obrębie kanału nadgarstka, co prowadzi do szeregu nieprzyjemnych objawów i może skutkować trwałym uszkodzeniem nerwu. W poniższym artykule przedstawimy przyczyny, objawy, metody diagnostyczne oraz sposoby leczenia tego schorzenia, w tym obiecującą metodę neuromodulacji przezskórnej PENS. Omówimy również koncepcję double crush syndrome, mającą istotne znaczenie w przebiegu i leczeniu zespołu cieśni nadgarstka.

Anatomia i przyczyny zespołu cieśni nadgarstka

Kanał nadgarstka jest wąskim przejściem w obrębie nadgarstka, ograniczonym od strony dłoniowej więzadłem poprzecznym nadgarstka, a od strony grzbietowej kośćmi nadgarstka. Przechodzą przez niego ścięgna mięśni zginaczy palców oraz nerw pośrodkowy, odpowiedzialny za czucie i ruch kciuka, palca wskazującego, środkowego oraz połowy palca serdecznego.

Ucisk nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka może być spowodowany różnymi czynnikami, w tym:

• Urazami i zmianami zwyrodnieniowymi stawów nadgarstka

• Obrzękami tkanek miękkich w obrębie nadgarstka

• Zmianami nowotworowymi lub guzami

• Chorobami reumatycznymi, np. reumatoidalnym zapaleniem stawów

• Zaburzeniami hormonalnymi, np. w przebiegu ciąży, menopauzy, niedoczynności tarczycy

• Wykonywaniem powtarzalnych ruchów nadgarstka, np. podczas pracy biurowej, gry na instrumentach

Objawy zespołu cieśni nadgarstka

Wczesne objawy zespołu cieśni nadgarstka mają charakter przemijający i często są bagatelizowane przez pacjentów. Należą do nich:

• Drętwienie i mrowienie w obrębie kciuka, palca wskazującego, środkowego oraz połowy palca serdecznego

• Osłabienie siły chwytu

• Trudności w wykonywaniu precyzyjnych ruchów palcami

• Ból i dyskomfort w okolicy nadgarstka

W miarę postępu choroby objawy nasilają się i stają się bardziej uporczywe, występując zarówno w nocy, jak i w ciągu dnia. Mogą prowadzić do zaników mięśni kłębu kciuka oraz trwałego uszkodzenia nerwu pośrodkowego.

Diagnostyka zespołu cieśni nadgarstka

Rozpoznanie zespołu cieśni nadgarstka opiera się na zebraniu wywiadu, badaniu przedmiotowym oraz badaniach dodatkowych. Podczas badania lekarskiego wykonuje się testy prowokacyjne, takie jak:

• Test Phalena - maksymalne zgięcie grzbietowe nadgarstków, prowokujące objawy po 1-2 minutach

• Test Tinela - opukiwanie nerwu pośrodkowego w okolicy nadgarstka, wywołujące ból i mrowienie

• Test Durkana - ucisk na nerw pośrodkowy w nadgarstku, powodujący drętwienie palców

Badaniem potwierdzającym rozpoznanie jest elektromiografia (EMG) oceniająca przewodnictwo nerwu pośrodkowego. Przydatne może być również badanie USG w celu wykrycia ewentualnych zmian strukturalnych w obrębie kanału nadgarstka.

Leczenie zespołu cieśni nadgarstka

Metody zachowawcze

W początkowym etapie choroby stosuje się leczenie zachowawcze, obejmujące:

• Unieruchomienie nadgarstka w szynie lub ortezie

• Niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe

• Iniekcje z kortykosteroidów w celu zmniejszenia obrzęku

• Fizykoterapię (krioterapia, laseroterapia, jonoforeza, ultradźwięki)

• Modyfikację aktywności zawodowej i życiowej w celu uniknięcia przeciążenia nadgarstka

Neuromodulacja przezskórna PENS

Obiecującą metodą leczenia zespołu cieśni nadgarstka jest neuromodulacja przezskórna PENS (Percutaneous Electrical Nerve Stimulation). Badania wykazały, że bipolarna neuromodulacja nerwu pośrodkowego z użyciem prądu o częstotliwości radiowej w trybie pulsacyjnym (PRF) przynosi znaczącą poprawę u pacjentów z tą przypadłością. Po 4 i 12 tygodniach od zabiegu odnotowano zmniejszenie dolegliwości bólowych, poprawę funkcji ręki oraz zwiększenie siły mięśniowej.

Inne badanie porównujące neuromodulację PENS z operacją zespołu cieśni nadgarstka wykazało, że po 6 i 12 miesiącach efekty obu metod były podobne, a w niektórych aspektach PENS okazała się lepsza. Pacjenci poddani neuromodulacji odczuwali mniejszy ból i lepszą funkcję ręki w porównaniu z grupą operowaną.

Leczenie operacyjne

W przypadku braku poprawy lub zaawansowanych zmian niezbędne jest leczenie operacyjne polegające na przecięciu więzadła poprzecznego nadgarstka i odbarczeniu nerwu pośrodkowego. Zabieg ten może być wykonywany klasycznie lub małoinwazyjnie, np. metodą endoskopową.

Double crush syndrome

Koncepcja double crush syndrome zakłada, że nerw pośrodkowy może być jednocześnie uciśnięty w dwóch lub więcej miejscach na swojej drodze, np. w kanale nadgarstka oraz w obrębie barku lub szyi. Takie podwójne uciski mogą nasilać objawy i utrudniać leczenie zespołu cieśni nadgarstka.

Dlatego w diagnostyce i leczeniu tej przypadłości ważne jest poszukiwanie innych potencjalnych miejsc ucisku nerwu pośrodkowego, takich jak:

• Kanał wyprowadzenia nerwu pośrodkowego z przestrzeni międzymięśniowej w obrębie ramienia

• Przestrzeń przymostowa w obrębie barku

• Otwór nadobojczykowy w obrębie szyi

Leczenie double crush syndrome polega na usunięciu wszystkich ucisków nerwu pośrodkowego na jego drodze. W niektórych przypadkach konieczne może być przeprowadzenie zabiegów operacyjnych w obrębie barku lub szyi w celu pełnego odbarczenia nerwu.

Profilaktyka zespołu cieśni nadgarstka

Aby zapobiec rozwojowi zespołu cieśni nadgarstka, zaleca się:

• Unikanie długotrwałego obciążania nadgarstków

• Regularne przerwy w pracy i wykonywanie ćwiczeń rozluźniających

• Stosowanie ergonomicznych uchwytów i podkładek pod nadgarstki podczas pracy biurowej

• Leczenie chorób współistniejących, mogących prowadzić do obrzęków i zmian zwyrodnieniowych stawów

• Utrzymywanie prawidłowej masy ciała

• Suplementacja witamin z grupy B w przypadku niedoborów

Podsumowując, zespół cieśni nadgarstka jest częstym schorzeniem wymagającym wczesnej diagnostyki i odpowiedniego leczenia. Nieleczona choroba może prowadzić do trwałego uszkodzenia nerwu pośrodkowego i znacznego upośledzenia funkcji ręki. Dlatego tak ważne jest przestrzeganie zasad profilaktyki oraz zgłaszanie się do lekarza w przypadku wystąpienia pierwszych objawów. Neuromodulacja przezskórna PENS jawi się jako obiecująca, nieinwazyjna metoda terapeutyczna wartą rozważenia. Należy również pamiętać o koncepcji double crush syndrome i konieczności poszukiwania innych miejsc ucisku nerwu pośrodkowego.

Autor jest absolwentem podyplomowego szkolenia z zakresu metody "Przezskórnej elektrostymulacji nerwów PENS" organizowanego przez firmę ATMIS we współpracy z Katedrą Terapii Manualnej i Igłoterapii Suchej Uniwersytetu Juan Carlos w Madrycie