Metoda McKenziego w leczeniu bólu dolnego odcinka kręgosłupa oraz odcinka szyjnego kręgosłupa u pracowników biurowych
Ból kręgosłupa to powszechny problem zdrowotny, który dotyka znaczną część populacji, w tym pracowników biurowych. Siedzący tryb życia, długotrwałe przebywanie w jednej pozycji oraz stres sprzyjają powstawaniu dolegliwości bólowych, zarówno w odcinku lędźwiowym, jak i szyjnym kręgosłupa 1. Wśród wielu metod leczenia bólu kręgosłupa na uwagę zasługuje Metoda McKenziego, znana również jako Mechaniczne Diagnoza i Terapia (MDT). Metoda ta, opiera się na aktywnym udziale pacjenta w procesie leczenia i samodzielnym wykonywaniu ćwiczeń.
Założenia Metody McKenziego
Metoda McKenziego to holistyczne podejście do diagnozowania i leczenia bólu kręgosłupa, kładące nacisk na edukację pacjenta i zrozumienie jego objawów 2. W przeciwieństwie do tradycyjnych metod fizjoterapii, MDT koncentruje się na samoleczeniu poprzez korekcję postawy i regularne wykonywanie ćwiczeń 3. Ćwiczenia McKenziego mają na celu repozycję przemieszczonych krążków międzykręgowych oraz wzmocnienie otaczających mięśni i struktur, aby zapobiec ponownemu urazowi 4.
Kluczowym elementem MDT jest mechaniczne rozpoznanie, polegające na ocenie reakcji objawów bólowych na powtarzane ruchy kręgosłupa. Na podstawie obserwacji zmian w nasileniu i lokalizacji bólu, pacjent jest klasyfikowany do jednej z trzech kategorii 5:
Zespół posturalny
Siedzenie zgarbionym przy biurku przez wiele godzin.
Ból wywołany długotrwałym utrzymywaniem nieprawidłowej postawy, wpływający na stawy, mięśnie lub ścięgna. Ból można odtworzyć, gdy dana osoba utrzymuje pozycje lub postawy przez dłuższy czas. Powtarzane ruchy nie powinny wpływać na objawy, a ulga w bólu zazwyczaj następuje natychmiast po korekcie nieprawidłowej postawy.
Zespół dysfunkcyjny
Ból podczas schylania się, sięgania po coś z górnej półki.
Ból spowodowany ograniczeniem ruchomości w kręgosłupie, często w wyniku skrócenia mięśni lub więzadeł. Charakteryzuje się utratą ruchu i bólem na końcu zakresu ruchu.
Ból podczas schylania się, sięgania po coś z górnej półki.
Zespół zaburzeń (derangement)
Ból promieniujący do nogi (rwa kulszowa).
Ból związany z przemieszczeniem jądra miażdżystego krążka międzykręgowego. Objawy mogą być miejscowe, rzutowane, korzeniowe lub ich kombinacja. Objawy mogą być stałe lub przerywane i mogą się zmieniać w ciągu dnia.
W zależności od rozpoznania, dobierane są odpowiednie ćwiczenia, które pacjent wykonuje samodzielnie w domu. Istotnym elementem terapii jest również edukacja pacjenta na temat prawidłowej postawy ciała, ergonomii stanowiska pracy oraz unikania czynności nasilających ból.
Metoda McKenziego w leczeniu bólu dolnego odcinka kręgosłupa u pracowników biurowych
Pracownicy biurowi są szczególnie narażeni na ból dolnego odcinka kręgosłupa ze względu na długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej. Metoda McKenziego może być skutecznym narzędziem w leczeniu tych dolegliwości, zwłaszcza w połączeniu z innymi formami terapii, takimi jak terapia manualna 6. Badania naukowe wskazują, że ćwiczenia wg MDT mogą przynieść korzyści w postaci:
zmniejszenia nasilenia bólu 7;
poprawy funkcji kręgosłupa 8;
zmniejszenia poziomu niepełnosprawności 9.
W badaniu Clare i wsp10. wykazano, że Metoda McKenziego przynosi lepsze rezultaty w krótkoterminowym łagodzeniu bólu i poprawie sprawności w porównaniu z terapią pasywną w ostrym bólu dolnej części pleców.
Przykłady ćwiczeń wg Metody McKenziego dla dolnego odcinka kręgosłupa:
Leżenie na brzuchu: Połóż się na brzuchu z rękami wzdłuż ciała. Weź głęboki oddech i rozluźnij się. Utrzymaj pozycję przez 5 minut. Powtarzaj 1-2 razy dziennie 11. To ćwiczenie ma na celu rozluźnienie mięśni pleców i zmniejszenie napięcia w kręgosłupie.
Pompki w leżeniu przodem: Połóż się na brzuchu z dłońmi pod barkami. Powoli prostuj łokcie, unosząc tułów do góry, na tyle, na ile pozwala ból. Utrzymaj pozycję przez 10 sekund. Powtarzaj 10 razy. Wykonuj 1-2 razy dziennie 11. To ćwiczenie wzmacnia mięśnie prostowników grzbietu, które odgrywają ważną rolę w stabilizacji kręgosłupa.
Wyprost lędźwiowy w staniu: Stań prosto ze stopami rozstawionymi na szerokość barków. Połóż dłonie na dolnej części pleców i wykonaj wyprost kręgosłupa w tył. Utrzymaj pozycję przez 2 sekundy. Powtarzaj 10 razy 5. To ćwiczenie poprawia ruchomość kręgosłupa w odcinku lędźwiowym.
Metoda McKenziego w leczeniu bólu odcinka szyjnego kręgosłupa u pracowników biurowych
Praca biurowa często wiąże się z długotrwałym pochylaniem głowy nad komputerem, co może prowadzić do bólu odcinka szyjnego kręgosłupa. Metoda McKenziego oferuje również ćwiczenia skierowane na ten problem. Badania sugerują, że MDT może być skuteczna w:
redukcji bólu szyi 12;
zwiększeniu zakresu ruchomości w odcinku szyjnym kręgosłupa 13;
poprawie funkcjonalności w życiu codziennym 14.
W badaniu Seo i wsp12. porównano skuteczność ćwiczeń wg Metody McKenziego z ćwiczeniami z wykorzystaniem temblaka w leczeniu bólu szyi. Wyniki wskazały na znaczną redukcję bólu i poprawę funkcji w obu grupach, jednak ćwiczenia wg MDT przyniosły nieco większe korzyści.
Przykłady ćwiczeń wg Metody McKenziego dla odcinka szyjnego kręgosłupa:
Retrakcja głowy w siadzie: Usiądź prosto na krześle. Cofnij głowę w tył, tak aby podbródek zbliżył się do klatki piersiowej. Utrzymaj pozycję przez kilka sekund. Powtarzaj 10 razy co 2 godziny 15. To ćwiczenie wzmacnia mięśnie zginacze szyi, które stabilizują głowę i odcinek szyjny kręgosłupa.
Rotacja głowy w siadzie: Usiądź prosto na krześle. Obróć głowę w prawą stronę, następnie w lewą, starając się osiągnąć maksymalny zakres ruchu. Powtarzaj 10 razy co 2 godziny 16. To ćwiczenie poprawia ruchomość kręgosłupa w odcinku szyjnym.
Zgięcie głowy w siadzie: Usiądź prosto na krześle. Pochyl głowę do przodu, tak aby podbródek dotknął klatki piersiowej. Utrzymaj pozycję przez kilka sekund. Powtarzaj 10 razy 15. To ćwiczenie rozciąga mięśnie prostowniki szyi.
Skuteczność Metody McKenziego w badaniach klinicznych
Wiele badań klinicznych oceniało skuteczność Metody McKenziego w leczeniu bólu kręgosłupa. Poniżej przedstawiono wyniki badań dotyczących zarówno bólu dolnego odcinka kręgosłupa, jak i bólu odcinka szyjnego kręgosłupa.
Ból dolnego odcinka kręgosłupa:
Metaanaliza przeprowadzona przez Garcia i wsp7. wykazała, że ćwiczenia wg MDT mogą zmniejszyć dolegliwości bólowe dolnej części pleców po 5 tygodniach leczenia. Jednak w dłuższej perspektywie (3, 6 i 12 miesięcy) nie zaobserwowano istotnych klinicznie różnic między grupą stosującą Metodę McKenziego a grupą kontrolną.
W innym badaniu 17 porównano skuteczność Metody McKenziego z metodami kontroli motorycznej w leczeniu przewlekłego bólu dolnej części pleców. Nie stwierdzono istotnych różnic między grupami w zakresie grubości mięśni tułowia, bólu i funkcji. Jednak pacjenci z grupy McKenziego zgłaszali nieco lepsze subiektywne odczucie poprawy.
Clare i wsp10. zaobserwowali, że MDT zmniejsza ból i niepełnosprawność w krótkim okresie w porównaniu z terapią pasywną w ostrym bólu dolnej części pleców.
Istnieje potrzeba dalszych badań porównujących Metodę McKenziego z placebo, aby zidentyfikować jej rzeczywistą skuteczność 10.
Ból odcinka szyjnego kręgosłupa:
Metaanaliza przeprowadzona przez Machiedo i wsp12. wykazała niewielką, ale statystycznie znaczącą poprawę w zakresie bólu u pacjentów stosujących Metodę McKenziego w porównaniu z grupą kontrolną. Jednak nie zaobserwowano znaczącej poprawy w wskaźniku niepełnosprawności szyi.
Badania sugerują, że Metoda McKenziego może być bardziej skuteczna w przypadku umiarkowanego do silnego bólu szyi niż w przypadku łagodnego bólu szyi 12.
Wytyczne kliniczne
Brytyjski National Institute for Health and Care Excellence (NICE) w swoich wytycznych dotyczących leczenia bólu dolnej części pleców 18 zaleca połączenie różnych metod leczenia, w tym samoleczenia, ćwiczeń, terapii manualnych i terapii psychologicznej. Chociaż w wytycznych nie ma bezpośredniego odniesienia do Metody McKenziego, to zalecane formy terapii pokrywają się z elementami MDT, takimi jak ćwiczenia i edukacja pacjenta 19.
W przypadku bólu szyi, wytyczne NICE 20 zalecają samoleczenie, unikanie kołnierzy szyjnych, ćwiczenia oraz edukację na temat prawidłowej postawy. W przypadku utrzymywania się objawów przez dłuższy czas, rozważane jest skierowanie na fizjoterapię.
Potencjalne skutki uboczne i przeciwwskazania
Metoda McKenziego jest generalnie bezpieczna, jednak istnieją pewne przeciwwskazania do jej stosowania. Należą do nich m.in.:
Ostre urazy kręgosłupa: Ćwiczenia wg MDT mogą nasilić ból w przypadku świeżych urazów 21.
Zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa: W niektórych przypadkach ćwiczenia mogą być zbyt obciążające dla kręgosłupa.
Zaburzenia neurologiczne: Ćwiczenia mogą być przeciwwskazane w przypadku ucisku na rdzeń kręgowy lub korzenie nerwowe 21.
Przebyte operacje kręgosłupa: W niektórych przypadkach, po operacji kręgosłupa, ćwiczenia McKenziego nie są zalecane 21.
Przed rozpoczęciem terapii Metodą McKenziego ważna jest konsultacja z fizjoterapeutą w celu oceny stanu zdrowia i wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań.
Podsumowanie
Metoda McKenziego jest cennym narzędziem w leczeniu bólu dolnego odcinka kręgosłupa oraz odcinka szyjnego kręgosłupa u pracowników biurowych. Jej skuteczność w redukcji bólu i poprawie funkcjonalności została potwierdzona w badaniach klinicznych, a zalecenia NICE pokrywają się z niektórymi elementami MDT.
Jedną z głównych zalet Metody McKenziego jest nacisk na edukację pacjenta i samoleczenie. Pacjenci uczą się rozpoznawać czynniki wywołujące ból, korygować postawę i wykonywać ćwiczenia, które pomagają im radzić sobie z dolegliwościami. To podejście proaktywne pozwala pacjentom brać aktywny udział w swoim leczeniu i zmniejsza ich zależność od fizjoterapeuty.
Badania sugerują, że Metoda McKenziego może być szczególnie skuteczna w połączeniu z innymi formami terapii, takimi jak terapia manualna. Połączenie różnych metod leczenia pozwala na holistyczne podejście do problemu bólu kręgosłupa i zwiększa szanse na osiągnięcie trwałych rezultatów.
Należy jednak pamiętać, że Metoda McKenziego nie jest odpowiednia dla wszystkich pacjentów. Istnieją pewne przeciwwskazania do jej stosowania, takie jak ostre urazy kręgosłupa, zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa i zaburzenia neurologiczne. Przed rozpoczęciem terapii Metodą McKenziego ważna jest konsultacja z fizjoterapeutą w celu oceny stanu zdrowia i wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań.
Autor, terapeuta certyfikowany metody McKenziego, posiada wieloletnie doświadczenie w stosowaniu metody McKenziego, w połączeniu z innymi metodami fizjoterapii.
Źródła
1. Effectiveness of Physical Exercise on Pain, Disability, Job Stress, and Quality of Life in Office Workers with Chronic Non-Specific Neck Pain: A Randomized Controlled Trial - MDPI, https://www.mdpi.com/2227-9032/11/16/2286
2. Neck Pain Relief with McKenzie Method: A Comprehensive Guide, https://longislandneuro.com/neck-pain-mckenzie-guide/
3. McKenzie Method - Physiopedia, https://www.physio-pedia.com/McKenzie_Method
4. McKenzie Method for Lower Back Pain Relief - SpineOne, https://spineone.com/mckenzie-method-back-pain/
5. McKenzie Back Exercises - StatPearls - NCBI Bookshelf, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539720/
6. (PDF) A Study to Compare the Effectiveness of McKenzie Neck Exercise and Contract Relax Stretching in Mechanical Neck Pain - ResearchGate, https://www.researchgate.net/publication/381718359_A_Study_to_Compare_the_Effectiveness_of_McKenzie_Neck_Exercise_and_Contract_Relax_Stretching_in_Mechanical_Neck_Pain
7. McKenzie Exercise for Reducing Low Back Pain Complaints in Office Worker - UI Scholars Hub, https://scholarhub.ui.ac.id/cgi/viewcontent.cgi?article=1037&context=oemji
8. The effectiveness of McKenzie Method in diagnosis and treatment of low back pain – a literature review - Advances in Rehabilitation, otwierano: https://www.advrehab.org/The-effectiveness-of-McKenzie-Method-in-diagnosis-and-treatment-of-low-back-pain-a-literature-review,125,33263,0,1.html
9. The effectiveness of McKenzie method compared to manual therapy for treating chronic low back pain: a systematic review - PMC - PubMed Central, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6944795/
10. Efficacy of the McKenzie Method in Patients With Chronic Nonspecific Low Back Pain: A Protocol of Randomized Placebo-Controlled Trial | Physical Therapy | Oxford Academic, https://academic.oup.com/ptj/article/95/2/267/2684157
11. MCKENZIE BACK PROGRAM, https://sportsrehab.ucsf.edu/sites/sportsrehab.ucsf.edu/files/Mckenzie%20Back%20Protocol.pdf
12. The McKenzie Method Is an Effective Rehabilitation Paradigm for Treating Adults With Moderate-to-Severe Neck Pain: A Systematic Review With Meta-Analysis, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10276901/
13. EFFICACY OF MCKENZIE PROTOCOL ON NON-SPECIFIC NECK PAIN - IJMHR, https://www.ijmhr.org/ijpr.4.5/IJPR.2016.140.pdf
14. A Study to Compare the Effectiveness of McKenzie Neck Exercise and Contract Relax Stretching in Mechanical Neck Pain | Journal of Health and Rehabilitation Research, https://jhrlmc.com/index.php/home/article/view/1195
15. 7 McKenzie Method Exercises for Neck Pain and Arm Pain - Spine-health, https://www.spine-health.com/wellness/exercise/7-mckenzie-method-exercises-neck-pain-and-arm-pain
16. McKenzie Method Exercises for Neck and Arm Pain Video - Spine-health, https://www.spine-health.com/video/mckenzie-method-exercises-neck-and-arm-pain-video
17. A Randomized Controlled Trial Comparing the McKenzie Method to Motor Control Exercises in People With Chronic Low Back Pain and a Directional Preference - PubMed, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27170524/
18. Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management | Guidance - NICE, https://www.nice.org.uk/guidance/ng59
19. Seven technologies recommended to help people with non-specific low back pain - NICE, https://www.nice.org.uk/news/articles/seven-technologies-recommended-to-help-people-with-non-specific-low-back-pain
20. Neck Pain, https://www.hweclinicalguidance.nhs.uk/clinical-pathways/neck-pain/
21. When to Avoid McKenzie Method Exercises: 5 Potential Risks - Spine-health, https://www.spine-health.com/blog/when-avoid-mckenzie-method-exercises-5-potential-risks
22. Find A Certified McKenzie Clinic | Patients | The McKenzie Institute ..., https://mckenzieinstitute.org/patients/find-a-clinic/
23. Provider List - The McKenzie Institute, USA, https://www.mckenzieinstituteusa.org/find-a-mckenzie-provider.cfm?