Tendinopatia – opis, przyczyny, diagnostyka i metody leczenia
Tendinopatia to powszechne schorzenie ścięgien, charakteryzujące się bólem, obrzękiem i upośledzeniem funkcji. Ból zazwyczaj nasila się podczas ruchu i najczęściej dotyczy okolic barku, łokcia, nadgarstka, biodra, kolana lub kostki1. W przeciwieństwie do zapalenia ścięgien, które jest stanem zapalnym, tendinopatia to przede wszystkim degeneracja kolagenu tworzącego ścięgno2. Może być ona spowodowana przeciążeniem ścięgna w wyniku powtarzających się czynności, takich jak długotrwałe używanie śrubokręta, czy uprawianie sportu3. W starszym wieku może być również spowodowana zmianami zwyrodnieniowymi ścięgna3. Nieleczona tendinopatia może prowadzić do przewlekłego bólu i upośledzenia funkcji, co negatywnie wpływa na jakość życia i aktywność fizyczną4.
Rodzaje tendinopatii
Istnieją dwa główne rodzaje tendinopatii:
Tendinopatia środkowej części ścięgna: dotyczy środkowej części ścięgna, z dala od jego przyczepu do kości.
Tendinopatia przyczepu ścięgna: dotyczy miejsca, w którym ścięgno przyczepia się do kości5.
Przyczyny tendinopatii
Do najczęstszych przyczyn tendinopatii należą:
Przeciążenie ścięgien w wyniku powtarzających się czynności6.
Aktywność sportowa wymagająca dużej ilości skoków i biegania6.
Bieganie po twardych nawierzchniach6.
Zła technika sportowa, np. nieprawidłowe trzymanie rakiety tenisowej lub kija golfowego6.
Niewłaściwy sprzęt sportowy, np. zbyt ciężka rakieta tenisowa6.
Podnoszenie zbyt dużych ciężarów6.
Podnoszenie ciężarów bez odpowiedniej rozgrzewki6.
Brak odpowiedniej rozgrzewki przed uprawianiem sportu lub ćwiczeniami6.
Ekstremalny i regularny wysiłek fizyczny, np. intensywny plan treningów sportowych6.
Zbyt krótki czas odpoczynku między sesjami treningowymi, aby umożliwić pełną regenerację6.
Ćwiczenia w niskich temperaturach6.
Nieprawidłowa postawa ciała7.
Otyłość, która wywiera nadmierny nacisk na ścięgna nóg6.
Płaskostopie lub koślawość kolan, co powoduje nadmierne obciążenie ścięgien8.
Wiek – wraz z wiekiem ścięgna stają się mniej elastyczne, co zwiększa ryzyko ich urazu7.
Czynniki genetyczne8.
Cukrzyca8.
Niektóre leki, np. antybiotyki z grupy fluorochinolonów, kortykosteroidy, inhibitory aromatazy7.
W tendinopatii mogą również rozwinąć się złogi wapnia w ścięgnach6.
Objawy tendinopatii
Do typowych objawów tendinopatii należą:
Ból w miejscu urazu ścięgna, zwłaszcza podczas jego używania9.
Obrzęk6.
Sztywność i ograniczona ruchomość w dotkniętym stawie6.
Osłabienie mięśni6.
Skóra nad dotkniętym obszarem może być ciepła w dotyku6.
Uczucie trzeszczenia lub przeskakiwania podczas ruchu10.
Zgrubienie ścięgna8.
Diagnostyka tendinopatii
Diagnoza tendinopatii jest zazwyczaj stawiana na podstawie badania fizykalnego i wywiadu z pacjentem11. Lekarz może zlecić wykonanie zdjęć rentgenowskich lub innych badań obrazowych, aby wykluczyć inne schorzenia, które mogą powodować podobne objawy11. Badanie ultrasonograficzne (USG) jest często wykorzystywane do oceny stanu ścięgien, a rezonans magnetyczny (MRI) może dostarczyć bardziej szczegółowych informacji na temat uszkodzeń12. Na przykład, w badaniu MRI tendinopatię diagnozuje się poprzez wizualizację makroskopowych naderwań, ścieńczenia, pogrubienia lub hiperintensywności (płynu)13.
Leczenie tendinopatii
Leczenie tendinopatii powinno być kompleksowe i dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Istnieje wiele metod leczenia, a ich skuteczność może się różnić w zależności od rodzaju i stopnia zaawansowania tendinopatii5.
Leczenie zachowawcze
W początkowej fazie leczenia zazwyczaj stosuje się metody zachowawcze, takie jak:
Modyfikacja aktywności – unikanie czynności, które nasilają ból i obrzęk14.
Odpoczynek – należy unikać przeciążania ścięgien14.
Lód – przykładanie lodu na bolące miejsce w celu zmniejszenia bólu, skurczu mięśni i obrzęku14.
Kompresję – owijanie bolącego miejsca bandażem elastycznym w celu zmniejszenia obrzęku14.
Uniesienie – uniesienie chorej kończyny powyżej poziomu serca w celu zmniejszenia obrzęku14.
Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – w celu złagodzenia bólu. Należy pamiętać, że tendinopatia jest przede wszystkim schorzeniem degeneracyjnym, a nie zapalnym, więc leki przeciwzapalne mogą nie być tak skuteczne jak w przypadku zapalenia ścięgien1.
Iniekcje
W niektórych przypadkach lekarz może wstrzyknąć kortykosteroidy lub inne leki w okolice ścięgna16. Iniekcje te mogą przynieść krótkotrwałą ulgę w bólu, ale nie są zalecane jako długotrwałe rozwiązanie, ponieważ mogą osłabiać ścięgno i zwiększać ryzyko jego zerwania.
Leczenie operacyjne
W rzadkich przypadkach, gdy leczenie zachowawcze i iniekcje nie przynoszą efektów, może być konieczna operacja16. Operacja zazwyczaj polega na usunięciu uszkodzonej tkanki ścięgna i naprawie ewentualnych naderwań.
Fizjoterapia w leczeniu tendinopatii
Fizjoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu tendinopatii. Fizjoterapeuta może zastosować różne techniki, takie jak:
Terapia manualna – obejmuje techniki mobilizacji stawów i tkanek miękkich, które mają na celu przywrócenie prawidłowej ruchomości i zmniejszenie bólu17.
Ćwiczenia terapeutyczne – obejmują ćwiczenia rozciągające, wzmacniające i proprioceptywne, które mają na celu poprawę siły, elastyczności i kontroli nerwowo-mięśniowej17.
Elektroterapia – obejmuje techniki takie jak ultradźwięki, laseroterapia, jonoforeza, które mają na celu zmniejszenie bólu i stanu zapalnego oraz przyspieszenie gojenia17.
Kinesiotaping – polega na naklejaniu specjalnych plastrów na skórę w celu zmniejszenia bólu, poprawy krążenia i wsparcia funkcji mięśni17.
W fizjoterapii tendinopatii niezwykle ważne jest indywidualne podejście do pacjenta i budowanie relacji terapeutycznej18. Pacjent powinien być aktywnie zaangażowany w proces leczenia i edukowany na temat swojego schorzenia, aby mógł zrozumieć jego przyczyny i mechanizmy leczenia.
Etapy rehabilitacji tendinopatii
Rehabilitacja tendinopatii zazwyczaj przebiega w kilku etapach:
Obciążenie izometryczne: ćwiczenia izometryczne, w których mięsień napina się, ale nie zmienia swojej długości. Stosuje się je w przypadku, gdy ból jest zbyt silny, aby wykonywać ćwiczenia z ruchem19.
Obciążenie izotoniczne: ćwiczenia izotoniczne, w których mięsień napina się i zmienia swoją długość. Stosuje się je, gdy ból jest mniejszy i pacjent może wykonywać ćwiczenia z ruchem19.
Obciążenie magazynujące energię: ćwiczenia plyometryczne, w których mięsień szybko napina się i rozluźnia, magazynując i uwalniając energię. Stosuje się je w późniejszych etapach rehabilitacji, aby przywrócić pełną funkcję ścięgna19.
Techniki fizjoterapeutyczne w leczeniu tendinopatii
Terapia manualna IAOM w leczeniu tendinopatii
Terapia manualna IAOM (International Academy of Orthopaedic Medicine) to podejście do leczenia schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego, które kładzie nacisk na dokładną diagnostykę i precyzyjne techniki manualne20. W leczeniu tendinopatii terapia manualna IAOM może obejmować:
Mobilizacje stawów – techniki manualne mające na celu przywrócenie prawidłowej ruchomości stawów21.
Mobilizacje tkanek miękkich – techniki manualne mające na celu rozluźnienie napiętych mięśni i powięzi21.
Manipulacje – techniki manualne mające na celu szybkie przywrócenie prawidłowej ruchomości stawów21.
Przykładem zastosowania terapii manualnej IAOM w leczeniu tendinopatii łokcia jest technika mobilizacji przedramienia z jednoczesnym ściskaniem ręcznika przez pacjenta. Chwyt ręcznika ma być utrzymywany przez 5-10 sekund i rozluźniany po zwolnieniu nacisku na przedramię przez terapeutę22.
Terapia manualna IAOM może być stosowana jako leczenie wspomagające w połączeniu z ćwiczeniami i innymi metodami fizjoterapeutycznymi23.
Fala uderzeniowa w leczeniu tendinopatii
Terapia falą uderzeniową (ESWT) to nieinwazyjna metoda leczenia, która polega na wykorzystaniu fal akustycznych o wysokiej energii24. Fala uderzeniowa może być stosowana w leczeniu przewlekłych tendinopatii, takich jak zapalenie rozcięgna podeszwowego, tendinopatia Achillesa i łokieć tenisisty25.
Mechanizm działania fali uderzeniowej polega na:
Stymulacji przepływu krwi – fala uderzeniowa zwiększa przepływ krwi do chorego ścięgna, co przyspiesza procesy gojenia26.
Redukcji sygnałów bólowych – fala uderzeniowa może zakłócać przekazywanie sygnałów bólowych w chorym obszarze, zapewniając natychmiastową ulgę w bólu26.
Inicjowaniu naprawy tkanek – fala uderzeniowa wyzwala uwalnianie czynników wzrostu, które wspomagają regenerację uszkodzonych tkanek ścięgna26.
Rozbijaniu zwapnień – w niektórych przypadkach tendinopatia może prowadzić do tworzenia się złogów wapnia w ścięgnie. Fala uderzeniowa może rozbijać te zwapnienia, poprawiając ruchomość i zmniejszając ból26.
Terapia falą uderzeniową jest zazwyczaj wykonywana w warunkach ambulatoryjnych i może wymagać kilku sesji w zależności od stopnia zaawansowania schorzenia26. Badania wskazują, że terapia falą uderzeniową może być skuteczna w leczeniu tendinopatii, przynosząc ulgę w bólu i poprawę funkcji25. Stwierdzono, że ma ona 70% skuteczność w leczeniu tendinopatii25.
Elektroliza przezskórna w leczeniu tendinopatii
Elektroliza przezskórna (EPI) to minimalnie inwazyjna technika fizjoterapeutyczna, w której do uszkodzonego ścięgna przykładany jest prąd elektryczny o niskim natężeniu za pomocą igły do akupunktury27. Celem EPI jest wywołanie kontrolowanego stanu zapalnego w miejscu leczenia i stymulacja gojenia ścięgien28.
Elektroliza przezskórna wykorzystuje połączenie stymulacji mechanicznej (igła) i elektrycznej (prąd galwaniczny) w celu wywołania kontrolowanego mikrourazu i nietermicznej ablacji elektrochemicznej bezpośrednio w obszarze zwyrodniałego ścięgna28. Prowadzi to do produkcji cząsteczek wodorotlenku sodu, zmiany pH i zwiększenia ilości tlenu w miejscu leczenia, co umożliwia fagocytozę komórkową i aktywuje naprawę ścięgien28.
Ćwiczenia ekscentryczne w leczeniu tendinopatii
Ćwiczenia ekscentryczne to rodzaj ćwiczeń siłowych, w których mięsień wydłuża się pod obciążeniem. Ten rodzaj treningu można zaobserwować w ćwiczeniach takich jak:
Odwrotne uginanie ramion ze sztangielkami 29.
Opuszczanie się do przysiadu 29.
Opuszczanie się do podłoża podczas pompki 29.
Ćwiczenia ekscentryczne angażują mięśnie do pracy, podczas gdy się wydłużają, co może przynieść wiele korzyści fizycznych dla pacjentów z tendinopatią 29. Ćwiczenia ekscentryczne są uważane za najskuteczniejszą metodę leczenia tendinopatii 17. Badania wykazały, że obciążanie uszkodzonego ścięgna poprzez trening ekscentryczny jest skuteczne w zmniejszaniu bólu u osób z tendinopatią 29. W przypadku leczenia 6-tygodniowym programem treningowym z ćwiczeniami ekscentrycznymi ponad 80% pacjentów z zapaleniem ścięgna Achillesa wykazało całkowite ustąpienie lub znaczną poprawę objawów 29.
Suche igłowanie (dry needling) w leczeniu tendinopatii
Suche igłowanie (dry needling) to technika terapeutyczna polegająca na wprowadzeniu cienkich igieł do chorego ścięgna. Uważa się, że przerywa ona chroniczny proces degeneracyjny i stymuluje lokalne krwawienie i proliferację fibroblastów. Suche igłowanie jest stosunkowo nową metodą leczenia tendinopatii, stosowaną przez lekarzy i fizjoterapeutów.
Badania wykazały statystycznie istotną poprawę objawów zgłaszanych przez pacjentów w większości przypadków. Niektóre badania donoszą o obiektywnej poprawie ocenianej za pomocą USG. Suche igłowanie wydaje się być minimalnie inwazyjną, bezpieczną i niedrogą metodą leczenia tendinopatii, niosącą ze sobą niskie ryzyko powikłań.
Kinesiotaping w leczeniu tendinopatii
Kinesiotaping to metoda terapeutyczna, która polega na naklejaniu na skórę specjalnych elastycznych plastrów31. Plastry te mają na celu zmniejszenie bólu, poprawę krążenia i wsparcie funkcji mięśni31. W leczeniu tendinopatii kinesiotaping może być stosowany w celu:
Zmniejszenia bólu – poprzez odciążenie ścięgna i zmniejszenie napięcia mięśni31.
Poprawy krążenia – poprzez uniesienie skóry i poprawę przepływu krwi i limfy32.
Wsparcia funkcji mięśni – poprzez stabilizację stawów i poprawę propriocepcji32.
Należy jednak pamiętać, że badania nad skutecznością kinesiotapingu w leczeniu tendinopatii są nadal niejednoznaczne33. Chociaż kinesiotaping może być pomocny, nie jest on uważany za podstawową metodę leczenia tendinopatii.
Wnioski
Tendinopatia to częste schorzenie, które może dotknąć osoby w każdym wieku. Leczenie tendinopatii powinno być kompleksowe i dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Ważne jest, aby wcześnie rozpocząć leczenie, aby zapobiec rozwojowi przewlekłego bólu i upośledzenia funkcji.
Ćwiczenia, a w szczególności ćwiczenia ekscentryczne, odgrywają kluczową rolę w rehabilitacji tendinopatii. Fizjoterapia oferuje szeroki wachlarz metod leczenia, takich jak terapia manualna IAOM, fala uderzeniowa, elektroliza przezskórna i kinesiotaping, które mogą być stosowane w celu zmniejszenia bólu, poprawy funkcji i przyspieszenia gojenia.
W leczeniu tendinopatii ważne jest również edukowanie pacjenta na temat jego schorzenia i budowanie relacji terapeutycznej, aby mógł on aktywnie uczestniczyć w procesie leczenia.
Należy pamiętać, że informacje zawarte w tym artykule mają charakter wyłącznie informacyjny i nie zastępują porady lekarskiej. W przypadku wystąpienia objawów tendinopatii należy skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą w celu uzyskania diagnozy i ustalenia odpowiedniego planu leczenia.
Autor jest absolwentem podyplomowych szkoleń z zakresu metod "Elektrolizy przezskórnej EPTE", Suche igłowanie organizowanego przez firmę ATMIS we współpracy z Katedrą Terapii Manualnej i Igłoterapii Suchej Uniwersytetu Juan Carlos w Madrycie, Terapia manualna, Kinesiotaping
Źródła
1. en.wikipedia.org, https://en.wikipedia.org/wiki/Tendinopathy
2. Tendinopathy: Definition, Comparison to Tendonitis, and Treatment - Healthline, https://www.healthline.com/health/tendinopathy
3. Tendinopathy - University Hospitals Sussex NHS Foundation Trust, https://www.uhsussex.nhs.uk/resources/tendinopathy/
4. Which treatment is most effective for patients with Achilles tendinopathy? A living systematic review with network meta-analysis of 29 randomised controlled trials | British Journal of Sports Medicine, https://bjsm.bmj.com/content/55/5/249
5. Which treatment is most effective for patients with Achilles tendinopathy? A living systematic review with network meta-analysis of 29 randomised controlled trials - PubMed, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32522732/
6. www.betterhealth.vic.gov.au, https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/tendonitis
7. Tendinitis - Symptoms and causes - Mayo Clinic, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/tendinitis/symptoms-causes/syc-20378243
8. Tendinopathy: Symptoms, causes, and treatment - MedicalNewsToday, https://www.medicalnewstoday.com/articles/tendinopathy
9. Tendonitis (Tendinitis): Causes, Symptoms & Treatments - HSS, https://www.hss.edu/condition-list_tendonitis.asp
10. Tendinopathy: What It Is, Symptoms, Causes & Treatment - Cleveland Clinic, https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22289-tendinopathy
11. www.mayoclinic.org, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/tendinitis/diagnosis-treatment/drc-20378248#:~:text=Usually%2C%20a%20physical%20exam%20alone,could%20be%20causing%20the%20symptoms.
12. Differential Diagnosis of Tendinopathy - Physiopedia, https://www.physio-pedia.com/Differential_Diagnosis_of_Tendinopathy
13. Tendinopathy: Investigating the Intersection of Clinical and Animal Research to Identify Progress and Hurdles in the Field - PubMed Central, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5588852/
14. Tendinitis - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/tendinitis/diagnosis-treatment/drc-20378248
15. Management of Chronic Tendon Injuries - AAFP, https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2019/0801/p147.html
16. Conservative management of tendinopathy: an evidence-based approach - PMC, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3666485/
17. Exercise for tendinopathy - PMC, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4482821/
18. Exercise therapy for tendinopathy: a mixed-methods evidence synthesis exploring feasibility, acceptability and effectiveness - PubMed Central, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10641714/
19. Tendinopathy Rehabilitation - Physiopedia, https://www.physio-pedia.com/Tendinopathy_Rehabilitation
20. IAOM-US Certifications, https://iaom-us.com/certification/
21. Manual therapy and eccentric exercise in the management of Achilles tendinopathy, https://iaom-us.com/manual-therapy-and-eccentric-exercise-in-the-management-of-achilles-tendinopathy/
22. Joint Mobilizations and manipulations assist in the recovery of lateral elbow tendinopathy, https://iaom-us.com/joint-mobilizations-and-manipulations-assist-in-the-recovery-of-lateral-elbow-tendinopathy/
23. Manual therapy should not be on the sideline in the game of treating tendinopathy - PMC, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9487951/
24. Shockwave Therapy for Chronic Tendinopathy | - Natalie Mesnier MD, https://www.pdxfootandankle.com/blog/shockwave-therapy-for-chronic-tendinopathy-39502.html
25. Shockwave Therapy | Complete Physio, https://complete-physio.co.uk/services/shockwave-therapy/
26. Can shockwave therapy help treat tendinopathy? - Blackberry Clinic, https://www.blackberryclinic.co.uk/articles/can-shockwave-therapy-help-treat-tendinopathy/
27. Intratissue Percutaneous Electrolysis (EPI) : Principles and applications - Dr Paillard, https://www.orthopaedic-surgery-paris.com/intratissue-percutaneous-electrolysis-epi-principles-and-applications/
28. The effectiveness of intratissue percutaneous electrolysis for the treatment of tendinopathy: a systematic review - PMC, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9924571/
29. Eccentric Training and Treating Tendinopathies - The National Sports Medicine Institute, https://www.nationalsportsmed.com/what-is-eccentric-training/
30. Clinical management of tendinopathy: A systematic review of systematic reviews evaluating the effectiveness of tendinopathy treatments - PubMed, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32484976/
32. Podiatry & Orthotics Department Achilles Tendinopathy Taping Guide Patient Information, https://abuhb.nhs.wales/files/patient-information-leaflets1/foot-care-podiatry/achilles-tendinopathy-taping-guide-piu1437-pdf/
33. A Systematic Review of the Effectiveness of Kinesio Taping for Musculoskeletal Injury - ResearchGate, https://www.researchgate.net/profile/Rodrigo_Carregaro/post/Is_there_a_controversy_in_Kinesio_Taping/attachment/59d644c4c49f478072ead6f5/AS%3A273819132989440%401442294976568/download/A+Systematic+Review+of+the+Effectiveness+KT+injury.pdf