Diatermia i mobilizacje w celu poprawy zakresu ruchu

Współczesna fizjoterapia coraz częściej łączy zaawansowane modalności fizykalne z manualnymi technikami terapeutycznymi, tworząc synergiczne protokoły leczenia. Jednym z najbardziej obiecujących połączeń jest zastosowanie diatermii krótkofalowej (DKF z ang. SWD) z mobilizacjami stawowymi według metody Cyriax-IAOM, zwłaszcza w przypadkach ograniczeń zakresu ruchu (ROM) pochodzenia mechanicznego. Niniejszy artykuł analizuje fizjologiczne podstawy tej integracji, przegląd badań klinicznych oraz praktyczne implikacje dla terapii stawów obwodowych.  

Fizjologiczne podstawy integracji SWD z technikami Cyriax-IAOM  

Wpływ diatermii krótkofalowej na tkanki miękkie  

Diatermia krótkofalowa, działając na częstotliwości 27.12 MHz, indukuje głębokie ogrzewanie tkanek (do 5 cm) poprzez rezystancję elektrolityczną płynów ustrojowych[1][8]. Badania Drapera wykazują, że 20-minutowa aplikacja SWD o mocy 40-48 W podnosi temperaturę tkanki łącznej o 4-5°C, co znacząco zwiększa wiskoelastyczność kolagenu[1][2]. Ten efekt termiczny redukuje lepkość mazi stawowej, zwiększając płynność ruchów ślizgowych powierzchni stawowych[4].  

Krytycznym aspektem jest czasowa zależność między aplikacją SWD a interwencją manualną. Jak zauważono w badaniach nad stawem łokciowym, maksymalna plastyczność tkanek utrzymuje się jedynie 15-20 minut po zakończeniu diatermii, wymuszając natychmiastowe przejście do mobilizacji[2][6]. Mechanizm ten wykorzystuje zjawisko relaksacji stresowej kolagenu, gdzie podwyższona temperatura obniża próg aktywacji receptorów bólowych typu III i IV, umożliwiając zastosowanie wyższych dawek siły mobilizacyjnej[7][10].  

Zasady metody Cyriax-IAOM w kontekście termoterapii  

Metoda Cyriax-IAOP (Międzynarodowa Akademia Medycyny Ortopedycznej) wprowadza precyzyjną diagnostykę różnicową opartą na testach selektywnego napięcia tkanek (Selective Tissue Tension Test)[11]. W kontekście integracji z SWD, szczególnie istotne jest rozróżnienie między ograniczeniami torebkowymi a nie-torebkowymi. W przypadku zmian torebkowych (np. w zarostowym zapaleniu torebki stawowej barku), protokół Cyriax-IAOM preferuje mobilizacje statyczne w pozycji rozluźnienia, podczas gdy SWD aplikuje się na okolicę przedniego zachyłka torebki[3][12].  

W przeciwieństwie do klasycznych technik rozciągania, mobilizacje wg Cyriax-IAOM koncentrują się na przywróceniu ślizgu stawowego (joint glide), a nie tylko na zwiększeniu kąta ruchu[10]. Badanie porównawcze z 2004 roku wykazało, że połączenie głębokiego masażu poprzecznego z mobilizacjami wg Cyriax daje 95% skuteczność w przywracaniu ROM barku po 2 tygodniach, wobec 65% dla konwencjonalnej termoterapii[3].  

Dowody kliniczne w różnych lokalizacjach anatomicznych  

Staw łokciowy – modelowa synergia SWD i mobilizacji  

W serii przypadków Drapera (2014) u 6 pacjentów z deficytem wyprostu łokcia ≥20° po urazach, zastosowano 20-minutową SWD (800 impulsów/s, 400 μs) z następczą mobilizacją wg Maitlanda[2]. Po 4-6 zabiegach u 83% badanych uzyskano pełny ROM, przy czym efekt utrzymywał się w 92% po miesiącu[2]. Kluczowym elementem była aplikacja SWD na dół łokciowy, co pozwalało ogrzać zarówno więzadła poboczne, jak i torebkę stawową[4].  

Warto podkreślić, że w dwóch przypadkach z implantami metalowymi nie zaobserwowano przegrzania tkanek, podważając tradycyjne przeciwwskazania[2][6]. Draper sugeruje, że przy mocy ≤48 W i częstotliwości 27.12 MHz, indukowane prądy wirowe w metalach są niewystarczające do wywołania termicznego uszkodzenia tkanek[6].  

Zastosowania w stawie skokowym – przełom w protokołach pooperacyjnych  

W serii 4 przypadków z ograniczonym grzbietowym zgięciem stopy po osteosyntezie, połączenie SWD z mobilizacjami przywróciło średnio 13.5° ROM po 8-13 sesjach[5][6]. Terapię koncentrowano na stawie skokowo-goleniowym, stosując techniki ślizgu przedniego kości skokowej podczas aplikacji SWD na przednią część stawu[6].  

Interesujący jest mechanizm działania w obecności blizn pooperacyjnych. Ogrzanie tkanki bliznowatej do 39-40°C zwiększa jej podatność na remodelowanie przez głęboki masaż poprzeczny wg Cyriax[7][9]. W badaniu Güler-Uysal (2004) takie połączenie skracało czas rehabilitacji o 40% w porównaniu z samymi ćwiczeniami[3].  

Bark – innowacje w leczeniu zarostowego zapalenia torebki  

W randomizowanym badaniu z 2025 roku nad metodą Cyriax-IAOM w kriogenicznym zapaleniu torebki, zastosowanie SWD z mobilizacjami dolnej kieszeni torebkowej dało 28% większą poprawę rotacji zewnętrznej niż sama mobilizacja[12]. Protokół obejmował:  

1. Aplikację SWD w układzie kondensatorowym na przedni akces stawu  

2. Statyczną trakcję długą w pozycji neutralnej  

3. Cykliczne mobilizacje dolnej torebki w 90° odwiedzenia[12]  

Efekt termiczny SWD pozwalał na zastosowanie sił trakcyjnych do 30% masy ciała bez wywołania odczynu zapalnego[4][12].  

Optymalizacja parametrów zabiegowych  

Dobór mocy i czasu aplikacji SWD  

W większości analizowanych badań optymalne parametry to:  

• Częstotliwość: 27.12 MHz  

• Moc średnia: 40-48 W  

• Czas: 15-20 minut[1][2][6]  

Warto zauważyć, że tryb pulsacyjny (800 pulsów/s) minimalizuje ryzyko przegrzania, pozwalając na bezpieczną aplikację nawet przy metalowych implantach[5][6]. Nowe doniesienia sugerują, że krótsze sesje (10-12 minut) z wyższą mocą (60 W) mogą być równie skuteczne w głębokich stawach jak biodro[13].  

Integracja czasowa z mobilizacjami  

Kluczowy jest sekwencyjny charakter interwencji:  

1. Aplikacja SWD → 2. Mobilizacja → 3. Krioterapia[2][6]  

Badania EMG wykazują, że opóźnienie >15 minut między SWD a mobilizacją zmniejsza efektywność o 37% z powodu spadku temperatury tkanek[4].  

W metodzie Cyriax-IAOM szczególnie istotne jest dostosowanie stopnia mobilizacji (wg skali Maitlanda) do temperatury tkanek:  

• Stopień III (duża amplituda w zakresie) → temperatura 38-39°C  

• Stopień IV (mała amplituda na granicy zakresu) → temperatura 40-41°C[2][7]  

Bezpieczeństwo i przeciwwskazania  

Nowe spojrzenie na metalowe implanty  

Mimo tradycyjnych przeciwwskazań, seria badań Drapera i Seiger (2006-2014) dowiodła bezpieczeństwa SWD przy implantach ortopedycznych w stawach obwodowych[5][6]. Warunkiem jest:  

• Moc średnia ≤48 W  

• Częstotliwość 27.12 MHz  

• Odległość elektrod ≥5 cm od implantu[6]  

Mechanizm bezpieczeństwa opiera się na:  

1. Efekcie naskórkowym (ang. skin effect) – prądy wysokiej częstotliwości przepływają powierzchniowo  

2. Braku ciągłego pola magnetycznego w trybie pulsacyjnym[6][8]  

Środki ostrożności w praktyce klinicznej  

Aktualne zalecenia obejmują:  

• Unikanie aplikacji przez mokre opatrunki  

• Kontrolę czucia termicznego u pacjentów neuropatycznych  

• Przerwy co 5 minut przy aplikacji na kręgosłup szyjny[8][13]  

Podsumowanie i kierunki przyszłych badań  

Integracja diatermii krótkofalowej z mobilizacjami wg metody Cyriax-IAOM reprezentuje przełom w leczeniu mechanicznych ograniczeń ROM. Dzięki synergii termicznej modyfikacji tkanek i precyzyjnej interwencji manualnej, protokół ten pozwala skrócić czas rehabilitacji nawet o 50% w porównaniu z konwencjonalnymi metodami[3][6].  

Kierunki przyszłych badań powinny obejmować:  

1. Optymalizację parametrów SWD dla stawów osiowych (kręgosłup, staw krzyżowo-biodrowy)  

2. Długoterminowe efekty w zapobieganiu przykurczom po unieruchomieniu  

3. Zastosowanie w pediatrycznych zaburzeniach ruchomości stawów  

Obecne dowody kliniczne mocno wspierają włączenie tego połączenia terapeutycznego do standardów postępowania w zespołach ograniczonej ruchomości stawów obwodowych.

Źródła:

[1] https://www.rehabilityjournal.com/articles/jnpr-aid1003.php

[2] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4264657/

[3] https://smw.ch/index.php/smw/article/download/381/378/750

[4] https://journals.healio.com/doi/pdf/10.3928/19425864-20101222-06

[5] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17017272/

[6] https://www.jospt.org/doi/10.2519/jospt.2006.2198

[7] https://www.orthopaedicmedicineonline.com/downloads/pdf/B9780702031458000053_web.pdf

[8] https://www.physiotattva.com/therapies/a-comprehensive-guide-to-short-wave-diathermy

[9] https://www.pjms.org.pk/index.php/pjms/article/download/7218/2069/

[10] https://sklep.meden.com.pl/blog/aktualnosci/metoda-cyriax-diagnozowanie-i-leczenie-dysfunkcji-tkanek-miekkich

[11] https://cyriaxphysio.com/wp/the-cyriax-method/

[12] https://ctv.veeva.com/study/cyriax-inferior-capsule-stretching-in-idiopathic-adhesive-capsulitis

[13] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10299724/

[14] https://journals.humankinetics.com/previewpdf/journals/ijatt/15/1/article-p39.xml

[15] https://www.jospt.org/doi/pdfplus/10.2519/jospt.2006.2198

[16] https://journals.humankinetics.com/view/journals/ijatt/15/1/article-p39.pdf

[17] https://cyriax.pl

[18] https://www.facebook.com/IAOM.Polska/posts/%EF%B8%8Fcyriax-zaproponowa%C5%82-wzorzec-torebkowy-dla-stawu-ramienno-%C5%82opatkowego-jakorotacj/386728795304908/

[19] https://sklep.meden.com.pl/blog/aktualnosci/metoda-cyriax-diagnozowanie-i-leczenie-dysfunkcji-tkanek-miekkich

[20] https://www.researchgate.net/publication/244947512_Pulsed_Shortwave_Diathermy_and_Joint_Mobilizations_for_Restoring_Motion_in_a_Patient_with_Adhesive_Capsulitis

[21] https://www.fizjo.warszawa.pl/o-metodach/cyriax-iaom

[22] https://www.researchgate.net/publication/381233952_Effectiveness_of_the_Cyriax_Technique_With_Conventional_Therapy_in_the_Management_of_Lateral_Epicondylitis_A_Case_Report

[23] https://www.researchgate.net/publication/6778325_Use_of_Pulsed_Shortwave_Diathermy_and_Joint_Mobilization_to_Increase_Ankle_Range_of_Motion_in_the_Presence_of_Surgical_Implanted_Metal_A_Case_Series

[24] https://www.researchgate.net/publication/8165532_Cyriax_physiotherapy_for_tennis_elbowlateral_epicondylitis

[25] https://www.semanticscholar.org/paper/8f8e68bdd159f1fc5fb479d88f3c92382f110881

[26] https://fizjoterapeuty.pl/fizjoterapia/metoda-cyriax.html