Fizjoterapia jako pierwsza linia leczenia bólu kręgosłupa
Ból kręgosłupa to powszechny problem zdrowotny, który dotyka miliony ludzi na całym świecie. Wiele osób zastanawia się, czy w przypadku wystąpienia dolegliwości bólowych kręgosłupa należy udać się najpierw do lekarza specjalisty, czy do fizjoterapeuty. Niniejszy artykuł przedstawia argumenty przemawiające za tym, że fizjoterapia powinna być pierwszą linią leczenia bólu kręgosłupa w wielu przypadkach.
Międzynarodowe wytyczne i badania kliniczne
Współczesne wytyczne kliniczne i badania naukowe coraz częściej wskazują na korzyści płynące z wczesnej interwencji fizjoterapeutycznej w leczeniu bólu kręgosłupa.
Analiza 22 międzynarodowych wytycznych klinicznych dotyczących leczenia bólu dolnej części pleców wykazała, że zalecają one stosowanie leków przeciwzapalnych (NLPZ), ćwiczeń terapeutycznych, pozostawanie aktywnym i manipulacji kręgosłupa w przypadku ostrego i podostrego bólu krzyża 1. W przypadku przewlekłego bólu krzyża zalecenia obejmują ćwiczenia terapeutyczne, NLPZ, manipulacje kręgosłupa i akupunkturę 1. Podobne zalecenia można znaleźć w innych wytycznych, np. 2.
Ważnym aspektem diagnozy bólu kręgosłupa jest ocena czynników psychospołecznych, takich jak stres, lęk czy depresja, które mogą wpływać na nasilenie bólu i proces leczenia 2.
Model "oceń/poradź/lecz" vs "oceń/poradź/czekaj"
Tradycyjnie w leczeniu bólu kręgosłupa stosowano model "oceń/poradź/czekaj", który zakładał odroczenie leczenia i obserwację pacjenta. Jednakże, coraz więcej badań wskazuje na to, że model "oceń/poradź/lecz", w którym fizjoterapeuta odgrywa kluczową rolę, przynosi lepsze rezultaty 6.
Model "oceń/poradź/lecz" obejmuje następujące kroki 6:
Oceń: Fizjoterapeuta przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem, analizuje historię choroby i przeprowadza badanie fizykalne w celu zidentyfikowania przyczyn bólu.
Poradź: Na podstawie zebranych informacji fizjoterapeuta udziela pacjentowi porad dotyczących aktywności fizycznej, ergonomii i sposobów radzenia sobie z bólem.
Lecz: Fizjoterapeuta stosuje odpowiednie techniki leczenia, takie jak terapia manualna, ćwiczenia terapeutyczne, fizykoterapia czy edukacja pacjenta.
Badanie przeprowadzone na grupie pacjentów z ostrym bólem krzyża wykazało, że pacjenci, którzy zostali skierowani na wczesną fizjoterapię (model "oceń/poradź/lecz"), zgłaszali mniejszy ból i niepełnosprawność w porównaniu z pacjentami, którzy otrzymali jedynie edukację na temat bólu krzyża (model "oceń/poradź/czekaj") 8. Co więcej, wczesna interwencja fizjoterapeutyczna wpływa pozytywnie na poprawę nastroju, ogólnego stanu zdrowia i jakości życia pacjentów 7.
Skuteczność wczesnej interwencji fizjoterapeutycznej
Wczesna interwencja fizjoterapeutyczna w leczeniu bólu kręgosłupa przynosi wiele korzyści, takich jak:
Zmniejszenie bólu i stanu zapalnego: Fizjoterapeuci stosują różnorodne techniki manualne i fizykalne, które pomagają zmniejszyć ból i stan zapalny w okolicy kręgosłupa 9.
Poprawa funkcji i zakresu ruchu: Ćwiczenia i terapia manualna prowadzą do poprawy siły mięśniowej, elastyczności i zakresu ruchu kręgosłupa 10.
Zmniejszenie ryzyka nawrotu bólu: Fizjoterapeuci edukują pacjentów na temat ergonomii, prawidłowej postawy i technik radzenia sobie z bólem, co zmniejsza ryzyko nawrotu dolegliwości 10.
Poprawa jakości życia: Zmniejszenie bólu i poprawa funkcji kręgosłupa przekładają się na poprawę ogólnej jakości życia pacjentów 7.
Badania kliniczne potwierdzają skuteczność fizjoterapii w leczeniu bólu kręgosłupa. Metaanaliza badań wykazała, że wczesna fizjoterapia w porównaniu z opieką niefizjoterapeutyczną w przypadku ostrego bólu krzyża prowadzi do znacznego zmniejszenia bólu i niepełnosprawności w krótkim okresie 11. Wciąż trwają badania kliniczne mające na celu poprawę metod leczenia bólu kręgosłupa, np. badanie BEST (Biomarkers for Evaluating Spine Treatments) 12 oraz badania nad nowymi terapiami w ramach inicjatywy NIH HEAL 13.
Metoda McKenziego w fizjoterapii
Metoda McKenziego, znana również jako Mechaniczna Diagnoza i Terapia (MDT), to system oceny i leczenia bólu kręgosłupa opracowany przez nowozelandzkiego fizjoterapeutę Robina McKenziego 31. Metoda ta opiera się na założeniu, że ból kręgosłupa często wynika z nieprawidłowego ułożenia krążków międzykręgowych i że odpowiednie ćwiczenia mogą pomóc w ich repozycjonowaniu 32.
W metodzie McKenziego stosuje się serię powtarzanych ruchów w jednej płaszczyźnie, aby poprawić objawy i mechanikę stawów 33. Fizjoterapeuta przeszkolony w tej metodzie przeprowadza szczegółową ocenę, aby określić, która płaszczyzna ruchu jest najlepsza dla danego pacjenta, a następnie dobiera odpowiednie ćwiczenia 33. Ważnym elementem metody McKenziego jest profilaktyka, czyli edukacja pacjenta na temat sposobów zapobiegania nawrotom bólu 33.
Badania wykazały, że metoda McKenziego może być skuteczna w leczeniu bólu kręgosłupa, zwłaszcza w przypadku ostrego bólu krzyża 34. Jednakże, w przypadku przewlekłego bólu krzyża, dowody na jej skuteczność są umiarkowane lub nie wykazują różnicy w porównaniu z innymi metodami leczenia 34.
Zalecenia kliniczne i przeciwwskazania
W większości przypadków ból kręgosłupa można skutecznie leczyć za pomocą fizjoterapii. Istnieją jednak pewne przeciwwskazania do rozpoczęcia leczenia od fizjoterapeuty, takie jak:
Przeciwwskazania bezwzględne:
Zespół ogona końskiego: 14
Złamanie kręgosłupa: 14
Czynna infekcja w obszarze leczenia: 15
Niestabilny stan neurologiczny: 15
Rozpoznane zaburzenie krzepnięcia krwi: 15
Niedawna operacja brzucha lub kręgosłupa: 15
Przeciwwskazania względne:
Osteoporoza: 14
Niestabilność stawów kręgosłupa: 14
Poważne deficyty neurologiczne: 14
W przypadku podejrzenia któregokolwiek z powyższych stanów, konieczna jest konsultacja z lekarzem specjalistą. W leczeniu przewlekłego bólu krzyża należy wybierać terapie, które niosą ze sobą najmniejsze ryzyko i koszty, ponieważ większość terapii nie wykazuje wyraźnej przewagi nad innymi 3.
Kiedy udać się do lekarza?
Natychmiastowa konsultacja lekarska jest konieczna w przypadku wystąpienia tzw. "czerwonych flag", czyli objawów, które mogą wskazywać na poważne schorzenie. "Czerwone flagi" to m.in.:
Ból o dużym nasileniu, który nie ustępuje pomimo leczenia:
Ból promieniujący do nóg, połączony z drętwieniem lub mrowieniem:
Utrata kontroli nad pęcherzem moczowym lub jelitami:
Gorączka lub utrata masy ciała bez wyraźnej przyczyny:
Historia nowotworów:
Uraz kręgosłupa:
W przypadku wystąpienia powyższych objawów, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.
Rola fizjoterapii w leczeniu przewlekłego bólu kręgosłupa
Fizjoterapia odgrywa ważną rolę w leczeniu przewlekłego bólu kręgosłupa. Oprócz technik manualnych i ćwiczeń, fizjoterapeuci stosują również edukację pacjentów na temat mechanizmów bólu, ergonomii i strategii radzenia sobie z bólem 16. Fizjoterapia może również pomóc w poprawie postawy i zmniejszeniu bólu 17.
W przypadku przewlekłego bólu krzyża fizjoterapia zazwyczaj rozpoczyna się od 8-tygodniowego programu wykonywanego pod okiem fizjoterapeuty 18. Po fazie nadzorowanej zalecana jest długoterminowa terapia podtrzymująca lub rehabilitacyjna, którą można wykonywać w domu 18.
Kompleksowe podejście do leczenia bólu kręgosłupa
Najskuteczniejsze leczenie bólu kręgosłupa opiera się na kompleksowym podejściu, które łączy edukację, terapię manualną i ćwiczenia 19. Fizjoterapeuci pomagają pacjentom zrozumieć przyczyny bólu, uczą ich prawidłowej postawy, ergonomii i technik relaksacyjnych 16. Terapia manualna ma na celu przywrócenie prawidłowej funkcji stawów i tkanek miękkich, a ćwiczenia wzmacniają mięśnie stabilizujące kręgosłup i poprawiają jego elastyczność 16.
Alternatywne metody leczenia bólu kręgosłupa
Oprócz fizjoterapii, w leczeniu bólu kręgosłupa można również stosować alternatywne metody, takie jak:
Akupunktura: Badania sugerują, że akupunktura może zmniejszyć ból pleców i poprawić zdolność osoby do wykonywania codziennych zadań 20. Co ciekawe, badania wykazały, że zarówno prawdziwa akupunktura, jak i "sztuczna" akupunktura (powierzchowne nakłuwanie punktów) są równie skuteczne w leczeniu przewlekłego bólu krzyża 21. Sugeruje to, że efekt placebo może odgrywać istotną rolę w działaniu akupunktury.
Suche igłowanie: Dry Needling to technika, w której cienkie igły wkłuwa się w punkty spustowe mięśni, aby zmniejszyć ból i poprawić funkcję mięśni 35. W przeciwieństwie do akupunktury, która opiera się na tradycyjnej medycynie chińskiej, suche igłowanie opiera się na anatomii i neurofizjologii 36. Suche igłowanie może być stosowany w leczeniu bólu kręgosłupa37.
Elektroigłoterapia (Electro Dry Needling, EDN): Elektro suchy needling to technika, w której do igieł używanych w suchym igłowaniu podłącza się prąd elektryczny o niskiej częstotliwości 38. Stymulacja elektryczna ma na celu zwiększenie efektów suchego igłowania, takich jak zmniejszenie bólu i poprawa funkcji mięśni 39. Badania sugerują, że Elektroigłoterapia może być skuteczny w leczeniu przewlekłego bólu krzyża 38.
Masaż: Masaż może pomóc złagodzić skurcze mięśni, zwiększyć krążenie w celu gojenia i promować relaksację 22. Do popularnych rodzajów masażu stosowanych w leczeniu bólu pleców należą: masaż szwedzki, masaż tkanek głębokich, masaż Shiatsu i masaż gorącymi kamieniami 23.
Podsumowanie
Fizjoterapia powinna być rozważana jako pierwsza linia leczenia bólu kręgosłupa w wielu przypadkach. Wczesna interwencja fizjoterapeutyczna przynosi wiele korzyści, takich jak zmniejszenie bólu, poprawa funkcji i zakresu ruchu, zmniejszenie ryzyka nawrotu bólu i poprawa jakości życia. W przypadku braku poprawy lub wystąpienia "czerwonych flag", fizjoterapeuta skieruje pacjenta do lekarza specjalisty. Zachęcamy do konsultacji z fizjoterapeutą w przypadku wystąpienia bólu kręgosłupa.
Źródła
1. Recent clinical practice guidelines for the management of low back pain: a global comparison - PubMed, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38693474/
2. Clinical practice guidelines for the management of non-specific low back pain in primary care: an updated overview - PubMed, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29971708/
3. American College of Physicians issues guideline for treating nonradicular low back pain, https://www.acponline.org/acp-newsroom/american-college-of-physicians-issues-guideline-for-treating-nonradicular-low-back-pain
4. Low Back Pain | AAFP, https://www.aafp.org/family-physician/patient-care/clinical-recommendations/all-clinical-recommendations/back-pain.html
5. WHO releases guidelines on chronic low back pain - World Health Organization (WHO), https://www.who.int/news/item/07-12-2023-who-releases-guidelines-on-chronic-low-back-pain
6. Diagnosis and Treatment of Acute Low Back Pain - AAFP, https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2012/0215/p343.html
7. Early intervention for the management of acute low back pain: A single blind randomised controlled trial of biopsychosocial education, manual therapy and, https://researchonline.nd.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=1007&context=health_article
8. Effectiveness of Physical Therapy for Back Pain, https://discovery.med.utah.edu/2021/effectiveness-of-physical-therapy-for-back-pain/
9. The Benefits of Physical Therapy for Chronic Pain Management, https://www.spinesportshc.com/blog/the-benefits-of-physical-therapy-for-chronic-pain-management
10. 7 Key Benefits of Physical Therapy for Chronic Lower Back Pain - Vulcan Pain Management, https://www.vulcanpainmanagement.com/blog/7-key-benefits-of-physical-therapy-for-chronic-lower-back-pain
11. Effect of physical therapy timing on patient-reported outcomes for individuals with acute low back pain: A systematic review with meta analysis of randomized controlled trials - PubMed, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37041724/
12. UCSD Lower Back Pain Clinical Trials for 2024 — San Diego, https://clinicaltrials.ucsd.edu/lower-back-pain
13. Back Pain Consortium (BACPAC) Research Program - NIH HEAL Initiative, https://heal.nih.gov/research/clinical-research/back-pain
14. Low Back Pain - Physiopedia, https://www.physio-pedia.com/Low_Back_Pain
15. Contraindications of Spinal Decompression? | Doctor Warns, https://decompressionireland.com/contraindications-of-spinal-decompression/
16. Managing Low Back Pain: Exercise, Manual Therapy, and Education - jospt, https://www.jospt.org/doi/10.2519/jospt.2021.0508
17. Back Pain Treatment NYC | Mount Sinai - New York, https://www.mountsinai.org/care/pain-management/services/back
18. Physical Therapy for Low Back Pain Relief | Spine-health, https://www.spine-health.com/treatment/physical-therapy/physical-therapy-low-back-pain-relief
19. Back pain treatment: a new perspective - PMC - PubMed Central, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9260567/
20. Acupuncture for back pain: Benefits, risks, and procedure - MedicalNewsToday, https://www.medicalnewstoday.com/articles/acupuncture-for-back-pain
21. Acupuncture-Like Treatments Improve Low Back Pain | National Institutes of Health (NIH), https://www.nih.gov/news-events/nih-research-matters/acupuncture-treatments-improve-low-back-pain
22. What Is the Best Type of Massage to Relieve Lower Back Pain? - GoodRx, https://www.goodrx.com/conditions/musculoskeletal/best-massage-for-lower-back-pain
23. What Type of Massage Is Best for Back Pain? | Call for a Consultation, https://www.njallcarepain.com/what-type-of-massage-is-best-for-back-pain/
24. Laser Therapy for Chronic Back Pain - Erchonia, https://www.erchonia.com/laser-therapy-for-chronic-back-pain/
25. Laser Treatments for Back Pain: Exploring Modern Solutions - Advanced Disc Replacement, https://www.adrspine.com/insights/laser-treatments-for-back-pain
26. How Much Physical Therapy Costs Without Insurance in 2024 | Miracle Rehab Clinic, https://www.miraclerehabclinic.com/blog/physical-therapy-cost-without-insurance
27. How Much Does Physical Therapy Cost in 2024?, https://petersenpt.com/how-much-does-physical-therapy-cost
28. Study Says Cost Savings of Physical Therapy for LBP Are Significant - APTA, https://www.apta.org/news/2017/07/26/study-says-cost-savings-of-physical-therapy-for-lbp-are-significant
29. Cost of pain management doctor visit by state - Sidecar Health Care Calculator, https://cost.sidecarhealth.com/c/pain-management-doctor-visit-cost
30. Cost of orthopedic surgeon visit by state - Sidecar Health Care Calculator, https://cost.sidecarhealth.com/c/orthopedic-surgeon-visit-cost
31. What is the McKenzie Method? | ATI Physical Therapy, https://www.atipt.com/mckenzie-method
32. McKenzie Method for Lower Back Pain Relief - SpineOne, https://spineone.com/mckenzie-method-back-pain/
33. Video: What Is the McKenzie Method? | Spine-health, https://www.spine-health.com/video/video-what-mckenzie-method
34. Mechanical Low Back Pain | AAFP, https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2018/1001/p421.html
35. Difference Between Dry Needling and Acupuncture | Denver Physical Med, https://denverphysicalmedicine.com/dry-needling/difference-dry-needling-acupuncture/
36. The Difference Between Dry Needling and Acupuncture - One Accord Physical Therapy, https://www.oneaccordpt.com/blog/the-difference-between-dry-needling-and-acupuncture
37. Dry needling vs. acupuncture: Benefits and uses - MedicalNewsToday, https://www.medicalnewstoday.com/articles/321989
38. Electrical dry needling versus conventional physiotherapy in the treatment of active and latent myofascial trigger points in patients with nonspecific chronic low back pain - PubMed Central, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8961901/
39. Dry Needling With Electrical Stimulation: Is It Right For You? - EW Motion Therapy, https://www.ewmotiontherapy.com/blog/dry-needling-electrical-stimulation