Uraz typu smagnięcie biczem: konsekwencje i leczenie
Uraz typu smagnięcie biczem (ang. whiplash injury) to częsty uraz szyi, który powstaje w wyniku gwałtownego szarpnięcia głową, najczęściej do tyłu i do przodu. Zazwyczaj jest on następstwem kolizji drogowych, ale może być również spowodowany upadkiem lub urazem sportowym. Badania pokazują, że 50% osób po urazie typu smagnięcie biczem wraca do pełnego zdrowia, a u 50% utrzymują się dolegliwości 1. W tym artykule omówię krótko- i długoterminowe konsekwencje zdrowotne urazu smagnięcie biczem oraz dostępne metody leczenia, z uwzględnieniem fizjoterapii połączonej z chiropraktyką.
Konsekwencje zdrowotne urazu smagnięcie biczem
Po urazie typu smagnięcie biczem, pierwszym i najważniejszym krokiem powinno być udanie się do lekarza ortopedy, który oceni radiologicznie uszkodzenia.
Fizjoterapię po urazie typu whiplash należy rozpocząć w ciągu pierwszych 4 dni od urazu, unikając długotrwałego unieruchomienia i stosowania kołnierza ortopedycznego. Leczenie powinno obejmować wczesną mobilizację, ćwiczenia aktywizujące szyję oraz terapię manualną, przy czym pierwsze 2-4 tygodnie to faza ostra, 4-12 tygodni to faza podostra, a powyżej 12 tygodni mówimy już o fazie przewlekłej. Kluczowe jest rozpoczęcie terapii jak najwcześniej, ponieważ u 86% pacjentów, którzy mają objawy po 3 miesiącach, będzie wymagana dalsza, długotrwała rehabilitacja, a szanse na pełne wyzdrowienie znacząco maleją po tym okresie.
Faza ostra trwa do 4 tygodni po urazie. W tym okresie stosuje się:
Zabiegi fizykoterapeutyczne (laseroterapia, magnetoterapia, elektroterapia)
Delikatny masaż
Aplikacje z użyciem taśm Kinesiotaping
Uraz typu smagnięcie biczem może prowadzić do szeregu dolegliwości, które można podzielić na krótko- i długoterminowe.
Konsekwencje krótkoterminowe
Do najczęstszych konsekwencji krótkoterminowych urazu smagnięcie biczem należą 1:
Ból szyi: Jest to najczęstszy objaw, który może mieć różny charakter i nasilenie.
Sztywność karku: Ograniczony zakres ruchu w odcinku szyjnym kręgosłupa.
Bóle głowy: Często występują bóle głowy o charakterze napięciowym, zlokalizowane w okolicy potylicznej.
Zawroty głowy: U niektórych pacjentów mogą wystąpić zawroty głowy, nudności i wymioty.
Zmęczenie: Uczucie zmęczenia i osłabienia jest częstym objawem po urazie smagnięcie biczem.
Problemy z koncentracją i pamięcią: W niektórych przypadkach mogą wystąpić trudności z koncentracją uwagi i zapamiętywaniem informacji.
Uszkodzenie krążka międzykręgowego (dysku).
Objawy te zazwyczaj ustępują w ciągu trzech miesięcy od urazu 1. Co istotne, tempo powrotu do zdrowia po urazie typu smagnięcie biczem spada znacząco po trzech miesiącach, a po roku od urazu obserwuje się już tylko minimalną poprawę 1. W związku z tym, wczesna interwencja i rozpoczęcie leczenia zaraz po urazie ma kluczowe znaczenie dla uzyskania jak najlepszych rezultatów.
Konsekwencje długoterminowe
U około 50% osób objawy urazu smagnięcie biczem utrzymują się dłużej niż trzy miesiące i mogą trwać nawet latami 1. Do najczęstszych konsekwencji długoterminowych należą 2:
Przewlekły ból szyi: Ból szyi, który utrzymuje się przez długi czas, może znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie.
Zmęczenie: Uczucie przewlekłego zmęczenia może wpływać na aktywność zawodową i społeczną.
Problemy z koncentracją i pamięcią: Trudności z koncentracją i pamięcią mogą utrudniać naukę i pracę.
Ograniczenia w aktywnościach życia codziennego: Przewlekły ból i sztywność karku mogą utrudniać wykonywanie codziennych czynności, takich jak praca, prowadzenie samochodu czy uprawianie sportu.
Depresja i stres pourazowy: U niektórych pacjentów uraz smagnięcie biczem może prowadzić do rozwoju depresji i zespołu stresu pourazowego.
Zaburzenia napięcia mięśni prowadzące do zmniejszenia / zniesienia lordozy szyjnej
Trudno jest przewidzieć, jak długo będą utrzymywać się skutki urazu smagnięcie biczem 3. Czynniki, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia długoterminowych konsekwencji, to 3:
Duże nasilenie objawów na początku.
Znaczne ograniczenie zakresu ruchu w odcinku szyjnym kręgosłupa.
Promieniowanie bólu do ramion.
Przebyte urazy smagnięcie biczem w przeszłości.
Starszy wiek.
Wcześniejsze problemy z bólami szyi lub dolnej części pleców.
Uraz powstały w wyniku wypadku z dużą prędkością.
Metody leczenia objawów i przywracania sprawności po urazie typu smagnięcie biczem
Leczenie urazu smagnięcie biczem ma na celu złagodzenie bólu, przywrócenie pełnego zakresu ruchu w odcinku szyjnym kręgosłupa oraz poprawę ogólnego stanu zdrowia pacjenta. W leczeniu stosuje się różne metody, w tym farmakoterapię, fizjoterapię i chiropraktykę.
Fizjoterapia połączona z chiropraktyką
Połączenie fizjoterapii z chiropraktyką może być szczególnie skuteczne w leczeniu urazu smagnięcie biczem. Fizjoterapia koncentruje się na przywracaniu prawidłowej funkcji mięśni i stawów, a chiropraktyka zajmuje się korekcją zaburzeń w obrębie kręgosłupa. Połączenie tych dwóch metod pozwala na holistyczne podejście do leczenia, uwzględniające zarówno aspekty mięśniowo-szkieletowe, jak i neurologiczne.
W ramach fizjoterapii, w leczeniu urazu smagnięcie biczem można zastosować następujące metody:
Metoda McKenziego: Jest to system diagnostyki i leczenia mechanicznych bólów kręgosłupa, który opiera się na aktywnym udziale pacjenta w procesie terapeutycznym. Metoda McKenziego polega na wykonywaniu specyficznych ćwiczeń, które mają na celu centralizację bólu i przywrócenie prawidłowej mechaniki kręgosłupa. Przykładem ćwiczenia w metodzie McKenziego dla pacjenta z urazem smagnięcie biczem może być retrakcja głowy, czyli cofanie brody w kierunku klatki piersiowej. Ćwiczenie to ma na celu wzmocnienie mięśni prostowników szyi i poprawę stabilizacji odcinka szyjnego kręgosłupa.
Metoda PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation): Metoda PNF to koncepcja terapeutyczna, która wykorzystuje propriocepcję (czucie głębokie) do poprawy funkcji mięśni i stawów. W leczeniu urazu smagnięcie biczem metoda PNF może być stosowana w celu zwiększenia siły mięśniowej, poprawy koordynacji ruchowej i przywrócenia prawidłowych wzorców ruchowych. W przypadku urazu smagnięcie biczem, techniki PNF mogą być stosowane do reedukacji mięśni stabilizujących szyję, np. poprzez naprzemienne napinanie i rozluźnianie mięśni w odpowiedzi na opór stawiany przez terapeutę.
Terapia manalna: Terapia manualna to techniki manualne stosowane w celu przywrócenia prawidłowej ruchomości stawów, zmniejszenia napięcia mięśniowego i bólu. W leczeniu urazu smagnięcie biczem terapia manualna może obejmować mobilizację stawów kręgosłupa szyjnego, techniki mięśniowo-powięziowe oraz manipulacje. Przykładem techniki terapii manualnej stosowanej w przypadku urazu smagnięcie biczem jest mobilizacja stawów międzykręgowych, która polega na delikatnym ruchu stawów w celu przywrócenia ich prawidłowej ruchomości.
Kinesiotaping: Kinesiotaping to metoda terapeutyczna, która polega na naklejaniu specjalnych plastrów na skórę w celu wspomagania pracy mięśni, poprawy krążenia krwi i limfy oraz zmniejszenia bólu i stanu zapalnego. W leczeniu urazu smagnięcie biczem kinesiotaping może być stosowany w celu stabilizacji odcinka szyjnego kręgosłupa, zmniejszenia napięcia mięśniowego, odciążenia struktur stawowych i poprawy drenażu limfatycznego. Plastry kinesiotapingu, dzięki swoim elastycznym właściwościom, unoszą skórę i powięź, co zmniejsza nacisk na receptory bólowe i poprawia przepływ krwi i limfy w okolicy urazu. Dodatkowo, kinesiotaping może wspomagać propriocepcję, czyli czucie głębokie, co przyczynia się do poprawy kontroli motorycznej i stabilizacji odcinka szyjnego kręgosłupa.
Wyciąg w przeproście: Wyciąg w przeproście to procedura, która polega na delikatnym rozciąganiu kręgosłupa szyjnego w celu zmniejszenia ucisku na nerwy i tkanki miękkie. Wyciąg w przeproście może być stosowany w celu złagodzenia bólu, zmniejszenia napięcia mięśniowego, poprawy ruchomości kręgosłupa, odtworzenia zniesionej lordozy szyjnej. Procedura ta jest zazwyczaj wykonywana przy użyciu specjalistycznego sprzętu, który pozwala na kontrolowane rozciąganie kręgosłupa.
Suche igłowanie: Suche igłowanie to metoda terapeutyczna, która polega na wprowadzaniu cienkich igieł do punktów spustowych w mięśniach w celu zmniejszenia bólu i napięcia mięśniowego. W leczeniu urazu smagnięcie biczem suche igłowanie może być stosowane w celu złagodzenia bólu, poprawy krążenia krwi i zmniejszenia stanu zapalnego. Igły wprowadzane są do napiętych punktów w mięśniach, co prowadzi do ich rozluźnienia i zmniejszenia bólu.
Należy pamiętać, że dobór odpowiednich metod leczenia powinien być zawsze indywidualny i dostosowany do konkretnego przypadku.
Podsumowanie
Uraz typu smagnięcie biczem to poważny uraz, który może prowadzić do krótko- i długoterminowych konsekwencji zdrowotnych. Dla większości osób skutki urazu smagnięcie biczem nie trwają do końca życia 3, jednak u części pacjentów ból szyi może utrzymywać się miesiącami lub latami. Tempo powrotu do zdrowia po urazie typu smagnięcie biczem spada znacząco po trzech miesiącach, dlatego wczesna interwencja i rozpoczęcie leczenia zaraz po urazie ma kluczowe znaczenie dla uzyskania jak najlepszych rezultatów. W leczeniu stosuje się różne metody, a połączenie fizjoterapii z chiropraktyką może być szczególnie skuteczne. Ważne jest, aby leczenie było indywidualnie dobrane do potrzeb pacjenta i uwzględniało zarówno aspekty fizyczne, jak i psychiczne. Holistyczne podejście do leczenia, łączące różne metody terapeutyczne, zwiększa szanse na pełny powrót do zdrowia i minimalizuje ryzyko wystąpienia przewlekłych dolegliwości.
Autor, terapeuta certyfikowany metody McKenziego, jest absolwentem podyplomowych szkoleń z zakresu metod: suche igłowanie, PNF, techniki osteopatyczne i chiropraktyczne, terapia manualna, kinesiotaping.
Źródła
1. At Least 5-Year Outcomes of Whiplash-Induced Chronic Neck Pain ..., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9346407/
2. Five years post whiplash injury: Symptoms and psychological factors ..., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2912943/
3. Whiplash - Symptoms and causes - Mayo Clinic, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/whiplash/symptoms-causes/syc-20378921