Mobilizacja stawu: Skuteczna metoda odtwarzania utraconego zakresu ruchu
Mobilizacja stawu to nieinwazyjna technika manualna, często stosowana przez fizjoterapeutów i chiropraktyków w celu poprawy funkcji stawu. Technika ta polega na przykładaniu kontrolowanego nacisku na staw, aby zwiększyć jego zakres ruchu, zmniejszyć ból i sztywność1. Chociaż dokładny mechanizm działania mobilizacji stawu nie jest do końca poznany, uważa się, że zmniejsza ona wrażliwość tkanek stawowych na bodźce bólowe1. To z kolei prowadzi do zmniejszenia bólu i poprawy funkcji mięśni otaczających staw1.
Definicja mobilizacji stawu
Mobilizacja stawu to manualna interwencja terapeutyczna, w której terapeuta wykonuje pasywny, liniowy ruch w stawie. 2 W przeciwieństwie do ruchu osteokinematycznego, który opisuje ruch kości względem siebie, mobilizacja stawu koncentruje się na ruchu artrokinematycznym, czyli ruchu ślizgowym powierzchni stawowych2. Celem mobilizacji jest przywrócenie prawidłowej funkcji stawu maziowego2.
Aby to osiągnąć, fizjoterapeuta lub chiropraktyk stabilizuje jedną część stawu i wywiera ręczny nacisk na drugą część3. W ten sposób zachęca staw do dalszego rozciągania i poprawia jego funkcję3. Ważne jest, aby pamiętać o ruchach dodatkowych stawów, które są małymi ruchami niewykonywanymi dobrowolnie przez pacjenta, ale niezbędnymi do osiągnięcia pełnego zakresu ruchu3.
Rodzaje mobilizacji stawu
Istnieją różne rodzaje mobilizacji stawu, w tym:
Mobilizacja oscylacyjna: W tej metodzie fizjoterapeuta delikatnie i rytmicznie porusza stawem z małą prędkością i zmienną amplitudą. Intensywność nacisku jest dostosowywana do komfortu pacjenta4.
Mobilizacja długotrwała: W tym przypadku ruch, taki jak ciągnięcie lub pociąganie, jest utrzymywany w stałym stanie przez kilka chwil. Zmniejsza to kompresję w stawie i rozciąga otaczające tkanki miękkie3.
Manipulacja: Ta technika wykorzystuje szybki ruch o małej amplitudzie, skierowany w stronę, w którą staw jest najbardziej napięty3.
Stopnie mobilizacji stawu
Mobilizacje stawów są klasyfikowane na podstawie szybkości i amplitudy ruchu:
Stopień 1: Małe, powolne oscylacje na początku zakresu ruchu stawu.
Stopień 2: Ruchy o dużej amplitudzie, powolne, w całym dostępnym zakresie ruchu stawu.
Stopień 3: Ruchy o dużej amplitudzie, powolne, skupione na środkowym i końcowym zakresie ruchu stawu.
Stopień 4: Powolne ruchy o małej amplitudzie na końcu zakresu ruchu stawu1.
Skuteczność mobilizacji stawu w odtwarzaniu utraconego zakresu ruchu
Liczne badania naukowe potwierdzają skuteczność mobilizacji stawu w zmniejszaniu bólu i poprawie zakresu ruchu5. Już jedna sesja mobilizacji może przynieść ulgę w bólu, zarówno w spoczynku, jak i podczas ruchu6. Mobilizacja stawu zwiększa również krążenie w stawie, co przyspiesza proces gojenia i zmniejsza stan zapalny3. Wczesne zastosowanie mobilizacji po urazie wspomaga smarowanie i elastyczność wewnątrz stawu, a także wzmacnia mięśnie, ścięgna i więzadła wokół stawu3. Dodatkowo, mobilizacja stawu może prowadzić do rozluźnienia mięśni, zmniejszenia skurczów mięśni i pobudzenia naturalnego procesu gojenia organizmu3.
Przyczyny ograniczeń ruchu w stawach
Zakres ruchu w stawach może być ograniczony z powodu wielu czynników, w tym:
Urazy: Skręcenia, zwichnięcia i złamania mogą uszkadzać tkanki miękkie i ograniczać ruchomość stawu7.
Choroby: Artretyzm, dna moczanowa, zapalenie kaletki maziowej, toczeń i nowotwór kości to tylko niektóre z chorób, które mogą powodować sztywność stawów8.
Brak aktywności fizycznej: Długotrwałe unieruchomienie stawu, np. po urazie lub operacji, może prowadzić do osłabienia mięśni, sztywności stawów i ograniczenia zakresu ruchu9. Dzieje się tak, ponieważ chrząstka stawowa odżywia się poprzez bierną dyfuzję, a ruch stawów wspomaga przepływ płynu przez torebkę stawową i struktury, w tym chrząstkę. Brak ruchu ogranicza dopływ substancji odżywczych, co utrudnia gojenie i utrzymanie chrząstki w dobrej kondycji9.
Wiek: Z wiekiem chrząstka stawowa ulega zużyciu, co może prowadzić do sztywności i ograniczenia ruchomości stawów10.
Nadwaga i otyłość: Nadmierne obciążenie stawów może prowadzić do ich uszkodzenia i ograniczenia zakresu ruchu11.
Stres i depresja: Stres i depresja mogą nasilać ból i sztywność stawów11. Ból stawów, zwłaszcza w nocy, może utrudniać sen, co z kolei nasila stan zapalny i prowadzi do błędnego koła bólu i zaburzeń snu. To może dodatkowo pogłębiać stres i depresję10.
Należy również pamiętać, że zakres ruchu jest zależny od elastyczności tkanek miękkich otaczających staw, takich jak mięśnie, więzadła, ścięgna, torebka stawowa i skóra12. Ruch stawów w pełnym zakresie jest niezbędny do utrzymania zdrowia chrząstki i innych struktur stawowych, ponieważ wspomaga dopływ krwi i substancji odżywczych12.
Wskazania do mobilizacji stawów
Mobilizacja stawów może być stosowana w leczeniu wielu schorzeń. Dwa główne wskazania do mobilizacji to ból stawów i ograniczenie ruchomości stawów (hipomobilność)13.
Mobilizacja stawów może być pomocna w przypadku:
Bólu barku lub zespołu ciasnoty podbarkowej1.
Ostrego lub przewlekłego bólu pleców1.
Zapalenia powięzi podeszwowej1.
Zwyrodnienia stawu biodrowego1.
Łokcia tenisisty1.
Skręceń stawu skokowego lub niestabilności1.
Zwyrodnienia stawu kolanowego1.
Bólu i sztywności stawów po operacji14.
Zablokowania stawu14.
Rwy kulszowej15.
W niektórych przypadkach, pacjenci mogą również skorzystać z samodzielnej mobilizacji stawów, która polega na wykonywaniu określonych ćwiczeń w celu poprawy ruchomości stawów. Samodzielna mobilizacja jest szczególnie przydatna w przypadku sztywności stawów lub ograniczenia zakresu ruchu16.
Nieinwazyjna Medycyna Ortopedyczna IAOM
IAOM (International Academy of Orthopedic Medicine) to instytucja założona w 1896 roku, zrzeszająca wybitnych klinicystów, którzy przyczynili się do ustanowienia najwyższych standardów badania klinicznego i zasad leczenia w nieoperacyjnej medycynie ortopedycznej17. IAOM-US pomaga klinicystom stać się ekspertami w diagnostyce i stosować systematyczne podejście do każdego pacjenta17.
IAOM promuje holistyczne podejście do leczenia, koncentrując się na identyfikacji pierwotnych przyczyn bólu i dysfunkcji, a nie tylko na leczeniu objawów17. W tym celu IAOM kładzie nacisk na dokładną diagnostykę, indywidualne plany leczenia i edukację pacjentów17.
Zastosowanie mobilizacji stawu w IAOM
W IAOM mobilizacja stawu jest jedną z wielu technik manualnych stosowanych w leczeniu pacjentów z bólem i dysfunkcją układu mięśniowo-szkieletowego21. Przykłady zastosowania mobilizacji stawu w IAOM obejmują leczenie:
Łokcia tenisisty: Badania wykazały, że mobilizacja stawów może być skuteczna w leczeniu łokcia tenisisty, poprawiając siłę chwytu i zmniejszając ból21.
Niestabilności funkcjonalnej stawu skokowego: Mobilizacja stawu w połączeniu z ćwiczeniami może poprawić wydajność nerwowo-mięśniową u osób z niestabilnością funkcjonalną stawu skokowego22.
Zespołu ciasnoty podbarkowej: Mobilizacja stawu barkowego może pomóc w przywróceniu prawidłowej mechaniki stawu i zmniejszeniu bólu23.
Porównanie metod mobilizacji stawu stosowanych w IAOM z innymi metodami leczenia
IAOM kładzie nacisk na indywidualne podejście do pacjenta i dobór odpowiednich technik leczenia w zależności od jego potrzeb24. W leczeniu bólu stawu kolanowego, badania wykazały, że zarówno mobilizacja z ruchem (MWM), jak i pasywna mobilizacja stawów (PJM) są skuteczniejsze niż elektroterapia w poprawie funkcji i zmniejszeniu bólu w długoterminowej perspektywie24. To pokazuje, że w niektórych przypadkach mobilizacja stawu może być bardziej efektywnym rozwiązaniem niż inne metody leczenia.
Przeciwwskazania do mobilizacji stawu
Chociaż mobilizacja stawu jest ogólnie bezpieczną techniką, istnieją pewne przeciwwskazania do jej stosowania, w tym:
Zapalenie stawów25.
Nowotwory25.
Gruźlica25.
Osteoporoza25.
Zerwanie więzadła25.
Przepuklina krążka międzykręgowego z uciskiem nerwu25.
Choroba kości25.
Zaburzenia neurologiczne25.
Złamanie kości25.
Wrodzone deformacje kości25.
Zaburzenia naczyniowe25.
Wylew do stawu25.
Wnioski
Mobilizacja stawu to skuteczna i nieinwazyjna metoda leczenia bólu i ograniczenia ruchomości stawów, potwierdzona w licznych badaniach naukowych. Technika ta może być stosowana w leczeniu szerokiego zakresu schorzeń, od urazów po choroby przewlekłe.
IAOM promuje holistyczne podejście do leczenia, w którym mobilizacja stawu jest jedną z wielu technik manualnych stosowanych w celu przywrócenia prawidłowej funkcji stawu. W IAOM, nacisk kładzie się na dokładną diagnostykę, indywidualne plany leczenia i edukację pacjentów, aby zapewnić im najlepszą możliwą opiekę.
Przed zastosowaniem mobilizacji stawu należy jednak dokładnie ocenić stan pacjenta i wykluczyć ewentualne przeciwwskazania. Właściwie przeprowadzona mobilizacja stawu, w połączeniu z innymi metodami leczenia, może przynieść znaczną ulgę w bólu i poprawić jakość życia pacjentów.
Przeczytaj także: Diatermia i mobilizacje w celu poprawy zakresu ruchu
Autor jest absolwentem podyplomowych szkoleń w zakresie Nieinwazyjna Medycyna Ortopedyczna (IAOM) i posiada wieloletnie doświadczenie w jej stosowaniu.
Źródła
1. Joint Mobilization: How It Works, Benefits, and Risks - Verywell Health,
https://www.verywellhealth.com/joint-mobilization-5215349
2. en.wikipedia.org, https://en.wikipedia.org/wiki/Joint_mobilization#:~:text=Joint%20mobilization%20is%20a%20manual,of%20achieving%20a%20therapeutic%20effect.
3. Joint Mobilization | Physical Therapy | UNC-Cary Orthopaedics, otwierano: grudnia 28, 2024, https://www.caryortho.com/orthopaedic-joint-mobilization/
4. Joint Mobilization | How It Works, Grades, & Benefits | RVPT - Rock Valley Physical Therapy,
https://www.rockvalleypt.com/joint-mobilization-how-it-works/
5. pmc.ncbi.nlm.nih.gov, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3578190/#:~:text=We%20found%20that%20multiple%20studies,with%20the%20most%20painful%20movement.
6. results of a systematic review and meta-analysis - PubMed Central,
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3578190/
7. Joint pain and swelling - symptoms, causes and treatments - Healthdirect,
https://www.healthdirect.gov.au/joint-pain-and-swelling
9. Why is Limited Range of Motion a Problem? | Portland, OR Chiropractor,
https://www.accidentwellness.com/blog/why-is-limited-range-of-motion-a-problem
10. Stiff joints: Why they happen and how to get rid of them - MedicalNewsToday,
https://www.medicalnewstoday.com/articles/321588
11. Joint Pain: Causes & Treatment - Cleveland Clinic,
https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/17752-joint-pain
12. Flexibility | Sports Medicine | UC Davis Health,
https://health.ucdavis.edu/sports-medicine/resources/flexibility
13. Effects of mobilization and manipulation - Human Kinetics,
https://us.humankinetics.com/blogs/excerpt/effects-of-mobilization-and-manipulation
14. Joint Mobilization Techniques to gain joint Range & Movement - Well Health Pro,
https://physiopretoria.co.za/treatment/joint-mobilization
15. Joint Mobilization North Las Vegas, NV - Anders & Associates Physical Therapy,
https://aaaptlv.com/physical-therapy-treatments/joint-mobilization/
16. Joint Mobilizations: Introduction - Brookbush Institute,
https://brookbushinstitute.com/articles/introduction-self-administered-joint-mobilization
17. The International Academy of Orthopedic Medicine - US,
18. International Association of Operative Millers - Wikipedia, otwierano: grudnia 28, 2024, https://en.wikipedia.org/wiki/International_Association_of_Operative_Millers
19. Professional Code of Conduct – IAOM,
https://iaom.com/professional-code-of-conduct/
20. FAQ - IAOM,
21. Joint Mobilizations and manipulations assist in the recovery of lateral elbow tendinopathy,
22. joint mobilization | IAOM-US,
https://iaom-us.com/tag/joint-mobilization/
23. Shoulder: ACJ Joint Manipulation at end ROM | Physical Therapy IAOM-US - YouTube,
https://www.youtube.com/watch?v=M8u0eWCsOLQ
24. A Comparison of Two Manual Physical Therapy Approaches and Electrotherapy Modalities for Patients with Knee Osteoarthritis: A Randomized Three Arm Clinical Trial | IAOM-US,
25. Mobilisation and Manipulation Use And Contraindications In Physiotherapy! | Lybrate,