Wpływ Pozycji Miednicy na Zakres Ruchu Barku:
Analiza Wyników Badania Lobbos i Wsp. (2025) oraz Implikacje Kliniczne
Biomechaniczna Integracja Miednicy i Barku – Nowe Światło na Stare Powiązania
Współczesna fizjoterapia i medycyna sportowa coraz mocniej akcentują znaczenie podejścia holistycznego, postrzegając ludzkie ciało jako zintegrowaną, dynamiczną całość, a nie jedynie zbiór niezależnych od siebie segmentów. W tym kontekście, zrozumienie wzajemnych powiązań biomechanicznych między odległymi częściami ciała nabiera fundamentalnego znaczenia dla skutecznej diagnostyki i terapii. Przełomowe badanie przeprowadzone przez Lobbos i współpracowników w 2025 roku rzuca nowe światło na jedną z kluczowych interakcji – zależność między pozycją miednicy a zakresem ruchu (ROM) w stawie ramiennym. Dostarcza ono precyzyjnych, ilościowych danych potwierdzających i kwantyfikujących ten związek, co stanowi istotny wkład w obecny stan wiedzy.
Koncepcja funkcjonalnej integracji miednicy i obręczy barkowej nie jest całkowicie nowa; od dawna postulowano istnienie anatomiczno-funkcjonalnych połączeń za pośrednictwem rozległych sieci mięśniowo-powięziowych. Wiadomo było, że postawa tułowia, zależna od ustawienia miednicy i kręgosłupa, wpływa na pozycję łopatki, aktywność jej mięśni stabilizujących oraz na przestrzeń pomiędzy wyrostkiem barkowym a głową kości ramiennej, co bezpośrednio przekłada się na mechanikę stawu ramiennego. Jednakże, dopiero badanie Lobbos i wsp. dostarczyło solidnych, statystycznie istotnych dowodów na specyficzny charakter i siłę tych zależności, precyzyjnie określając, jak konkretne zmiany w ustawieniu miednicy modyfikują poszczególne komponenty ruchomości barku. Zrozumienie tych mechanizmów ma fundamentalne znaczenie dla praktyki klinicznej, otwierając nowe perspektywy w diagnostyce i leczeniu dysfunkcji narządu ruchu.
2. Łańcuchy Mięśniowo-Powięziowe jako Klucz do Zrozumienia Relacji Miednica-Bark
Podstawą biomechanicznej integracji miednicy i barku jest złożony system mięśniowo-powięziowy. Tworzy on funkcjonalne łańcuchy kinematyczne, które nie tylko generują ruch, ale również przenoszą siły i napięcia przez całe ciało, łącząc ze sobą nawet odległe anatomicznie regiony. Powięź, jako wszechobecna tkanka łączna, otacza mięśnie, narządy i inne struktury, tworząc trójwymiarową sieć, która zapewnia ciągłość mechaniczną organizmu. W kontekście relacji miednica-bark, kluczową rolę odgrywają właśnie te łańcuchy, które przebiegają przez tułów, łącząc obręcz miedniczną z obręczą barkową.
Zmiana pozycji miednicy, na przykład jej pochylenie do przodu lub do tyłu, rotacja czy przechylenie boczne, nieuchronnie prowadzi do modyfikacji rozkładu napięć w obrębie tych mięśniowo-powięziowych połączeń. Zmienione napięcie przenosi się wzdłuż łańcuchów, wpływając na ustawienie i ruchomość struktur leżących "powyżej", w tym kręgosłupa piersiowego, żeber, łopatki i wreszcie samego stawu ramiennego. Może to prowadzić do zmiany pozycji spoczynkowej łopatki, alteracji wzorców aktywacji mięśni rotatorów i stabilizatorów barku, a także do bezpośrednich zmian w geometrii stawu, takich jak modyfikacja wspomnianej wcześniej odległości akromialno-ramieniowej. Nie chodzi tu zatem jedynie o proste, bezpośrednie połączenia mięśniowe, ale o złożoną grę napięć w obrębie całej sieci powięziowej, która tłumaczy, dlaczego subtelne zmiany w ustawieniu miednicy mogą mieć wymierne konsekwencje dla zakresu i jakości ruchu w stawie barkowym.
3. Metodyka Badania Lobbos i Wsp. (2025): Jak Zmierzono Wpływ Miednicy na Bark?
Aby precyzyjnie zbadać związek między pozycją miednicy a zakresem ruchu barku, Lobbos i współpracownicy zastosowali rygorystyczną metodykę. W badaniu wzięło udział 33 zdrowych dorosłych ochotników. Zastosowano ścisłe kryteria wykluczenia, eliminując osoby zgłaszające jakikolwiek ból lub dysfunkcje w obrębie barku, kręgosłupa czy miednicy, osoby z istotną różnicą długości kończyn dolnych oraz z wszelkimi wrodzonymi lub nabytymi deformacjami strukturalnymi. Takie podejście miało na celu zapewnienie homogeniczności grupy badawczej i zminimalizowanie wpływu potencjalnych czynników zakłócających, które mogłyby wynikać z istniejących patologii.
Do pomiaru pełnego, aktywnego zakresu ruchu obu stawów ramiennych wykorzystano precyzyjny cyfrowy goniometr, charakteryzujący się dokładnością pomiaru do 0,5 stopnia (0.5∘) i zakresem od 0 do 180 stopni (0∘ do 180∘). Mierzono kluczowe ruchy: zgięcie, wyprost, odwiedzenie oraz rotację zewnętrzną i wewnętrzną. Pomiary przeprowadzano w standaryzowanej pozycji stojącej. Kluczowym elementem procedury było systematyczne i kontrolowane manipulowanie pozycją miednicy uczestników. Badano zakres ruchu barków w następujących, celowo wywołanych ustawieniach miednicy: pozycji neutralnej (stanowiącej punkt odniesienia), maksymalnym możliwym przodopochyleniu, maksymalnym tyłopochyleniu, rotacji w prawo, rotacji w lewo, bocznym przechyleniu w prawo oraz bocznym przechyleniu w lewo.
Zebrane dane poddano następnie analizie statystycznej. Dla każdego mierzonego ruchu barku zastosowano jednoczynnikową analizę wariancji (ANOVA), a w przypadku stwierdzenia istotnych różnic, przeprowadzono test post hoc Tukeya w celu dokładnego porównania wyników między poszczególnymi pozycjami miednicy. Jako próg istotności statystycznej przyjęto poziom p<0.05. Dodatkowo, obliczono moc badania, aby upewnić się co do wiarygodności uzyskanych wyników. Wybór zdrowych uczestników i stosowanie indukowanych, a nie habitualnych, pozycji miednicy pozwolił na wyizolowanie bezpośredniego biomechanicznego wpływu ustawienia miednicy na ruchomość barku, eliminując potencjalny wpływ istniejących dysfunkcji. Stanowi to mocną stronę badania w kontekście ustalenia fundamentalnych zależności biomechanicznych, jednakże jednocześnie implikuje pewne ograniczenia w bezpośrednim przenoszeniu wyników na populację pacjentów z utrwalonymi wadami postawy czy dolegliwościami bólowymi.
4. Wyniki Badania: Jak Konkretnie Pozycja Miednicy Zmienia Ruchomość Barku?
Analiza wyników badania Lobbos i wsp. (2025) dostarczyła przekonujących dowodów na zróżnicowany wpływ pozycji miednicy na poszczególne składowe zakresu ruchu w stawie ramiennym.
4.1 Wpływ Przodo- i Tyłopochylenia Miednicy (Płaszczyzna Strzałkowa)
Zmiany pozycji miednicy w płaszczyźnie strzałkowej miały wyraźny i statystycznie wysoce istotny (p<0.001) wpływ na zakres zgięcia i wyprostu w stawie ramiennym. Zaobserwowano, że przodopochylenie miednicy prowadziło do znaczącego zwiększenia zakresu zgięcia obu barków. Przykładowo, dla prawego barku średnia wartość zgięcia wzrosła z 175.8∘±2.1∘ w pozycji neutralnej miednicy do 180.36∘±2.2∘ przy wymuszonym przodopochyleniu. Jednocześnie, ta sama pozycja miednicy powodowała istotne zmniejszenie zakresu wyprostu – dla prawego barku średnia wartość spadła z 54.73∘±2.9∘ do 45.23∘±1.8∘.
Tyłopochylenie miednicy wywoływało efekt dokładnie odwrotny. Prowadziło do istotnego statystycznie (p<0.001) zmniejszenia zakresu zgięcia (dla prawego barku średnio do 165.36∘±2.0∘) przy jednoczesnym zwiększeniu zakresu wyprostu (dla prawego barku średnio do 62.43∘±2.0∘). Te przeciwstawne zmiany sugerują, że pozycja miednicy w płaszczyźnie strzałkowej działa niczym regulator, redystrybuując potencjał ruchowy barku pomiędzy zgięciem a wyprostem. Nie są to dwa odrębne zjawiska, lecz sprzężony system. Oznacza to, że korekcja nadmiernego pochylenia miednicy w jednym kierunku może potencjalnie wpłynąć na poprawę ruchomości w obu kierunkach – zgięcia i wyprostu – dążąc do przywrócenia bardziej zbalansowanego, optymalnego zakresu ruchu w płaszczyźnie strzałkowej.
4.2 Wpływ Rotacji Miednicy (Płaszczyzna Poprzeczna)
Rotacja miednicy w płaszczyźnie poprzecznej wykazała złożony i asymetryczny wpływ na zakres ruchu barków. Stwierdzono, że rotacja miednicy w prawo prowadziła do istotnego statystycznie (p<0.001) zmniejszenia zakresu zgięcia prawego (ipsilateralnego) barku (średnio do 165.96∘±2.2∘) oraz, co ciekawe, do zmniejszenia zakresu wyprostu lewego (kontralateralnego) barku (średnio do 46.43∘±1.6∘).
Analogiczny, lustrzany wzorzec zaobserwowano przy rotacji miednicy w lewo. Powodowała ona istotne (p<0.001) zmniejszenie zakresu zgięcia lewego (ipsilateralnego) barku (średnio do 166.36∘±2.4∘) oraz zmniejszenie zakresu wyprostu prawego (kontralateralnego) barku (średnio do 46.73∘±2.0∘).
Podsumowując ten wzorzec, rotacja miednicy konsekwentnie ograniczała zgięcie barku po tej samej stronie, po której następowała rotacja, oraz wyprost barku po stronie przeciwnej. Ten specyficzny, diagonalny (skośny) charakter wpływu rotacji miednicy silnie sugeruje zaangażowanie w ten mechanizm długich, skośnych łańcuchów mięśniowo-powięziowych, które przebiegają na ukos przez tułów. Łańcuchy te, obejmujące takie struktury jak mięśnie skośne brzucha, mięsień najszerszy grzbietu czy kontralateralne mięśnie pośladkowe, są zdolne do przenoszenia napięć rotacyjnych przez całą długość tułowia. To właśnie ich aktywacja i zmiana napięcia pod wpływem rotacji miednicy wydaje się tłumaczyć, dlaczego skręt miednicy w jedną stronę wpływa w odmienny sposób na prawy i lewy bark, i to w różnych płaszczyznach ruchu (zgięcie vs wyprost).
4.3 Wpływ Bocznego Przechylenia Miednicy (Płaszczyzna Czołowa)
Badanie wykazało również wpływ pozycji miednicy w płaszczyźnie czołowej. Boczne przechylenie miednicy (np. uniesienie prawego talerza biodrowego względem lewego) powodowało istotne statystycznie zmniejszenie zakresu odwiedzenia w stawie ramiennym po tej samej (ipsilateralnej) stronie, po której następowało uniesienie biodra.
4.4 Ruchy Barku Niezmienione przez Pozycję Miednicy
Co równie istotne, jak stwierdzone zależności, badanie Lobbos i wsp. wykazało również, które komponenty ruchu barku wydają się być niezależne od pozycji miednicy. Analiza statystyczna nie ujawniła żadnych istotnych różnic (p>0.05) w zakresie rotacji zewnętrznej ani rotacji wewnętrznej stawu ramiennego w zależności od którejkolwiek z testowanych pozycji miednicy (pochylenia, rotacji czy bocznego przechylenia).
Ten "negatywny" wynik ma istotne znaczenie kliniczne. Sugeruje on, że o ile globalne ustawienie miednicy ma znaczący wpływ na ruchy barku o dużym zakresie, odbywające się głównie w płaszczyźnie strzałkowej (zgięcie/wyprost) i czołowej (odwiedzenie), o tyle izolowana zdolność do rotacji w stawie ramiennym może być w mniejszym stopniu zależna od statycznej pozycji miednicy w pozycji stojącej. Ograniczenia w rotacji zewnętrznej lub wewnętrznej mogą zatem częściej wynikać z czynników lokalnych, takich jak stan samego stawu ramiennego, torebki stawowej, mięśni stożka rotatorów, czy też dysfunkcji w obrębie kompleksu barkowo-łopatkowego. Wiedza ta pomaga klinicystom w ukierunkowaniu diagnostyki różnicowej i doborze odpowiednich interwencji terapeutycznych, sugerując, że przy izolowanych problemach rotacyjnych barku, ocena i korekcja pozycji miednicy może być mniej priorytetowa niż w przypadku ograniczeń zgięcia, wyprostu czy odwiedzenia.
5. Dyskusja: Mechanizmy, Znaczenie Kliniczne i Kontekst Wyników
Wyniki badania Lobbos i wsp. (2025) dostarczają mocnych dowodów na istnienie funkcjonalnej integracji biomechanicznej między miednicą a obręczą barkową, potwierdzając i kwantyfikując zależności, które wcześniej były głównie przedmiotem obserwacji klinicznych i hipotez. Głównym mechanizmem leżącym u podstaw tych zależności wydają się być wspomniane wcześniej łańcuchy mięśniowo-powięziowe, które działają jak system transmisji, przenosząc siły i napięcia generowane lub modyfikowane przez zmianę pozycji miednicy w górę, aż do kompleksu barkowego. Zmiana ustawienia fundamentu, jakim jest miednica, wpływa na napięcie spoczynkowe i dynamiczne właściwości tych łańcuchów, co nieuchronnie modyfikuje warunki pracy stawu ramiennego.
Szczególnie interesująca i potwierdzająca tę koncepcję jest obserwacja dotycząca asymetrycznego, diagonalnego wpływu rotacji miednicy na zakres ruchu barków. Sugeruje ona, że naprężenia skrętne są efektywnie przenoszone "na ukos" przez tułów, co jest zgodne z anatomicznym przebiegiem niektórych głównych taśm mięśniowo-powięziowych. To odkrycie podkreśla znaczenie trójwymiarowego myślenia o biomechanice ludzkiego ciała.
Implikacje kliniczne tych odkryć są znaczące i wielowymiarowe. Przede wszystkim, wyniki te silnie argumentują za koniecznością rutynowego włączania oceny postawy i pozycji miednicy do standardowego badania klinicznego pacjentów zgłaszających się z dolegliwościami lub dysfunkcjami w obrębie stawu barkowego. Ignorowanie potencjalnego wpływu "dolnego piętra" może prowadzić do niepełnej diagnozy i mniej skutecznej terapii, skupionej jedynie na objawach lokalnych w barku.
Co więcej, badanie sugeruje nowe możliwości terapeutyczne. Skoro pozycja miednicy wpływa na ROM barku, to interwencje ukierunkowane na korekcję nieprawidłowego ustawienia miednicy (np. poprzez ćwiczenia stabilizujące mięśnie głębokie tułowia, ćwiczenia repozycjonujące, terapię manualną) mogą stanowić cenne uzupełnienie, a czasem nawet kluczowy element, skutecznej rehabilitacji barku. Poprawa kontroli i ustawienia miednicy może potencjalnie prowadzić do zwiększenia zakresu ruchu w stawie ramiennym i poprawy jego funkcji bez bezpośredniej interwencji na samym barku.
Wyniki te znajdują również potwierdzenie w obserwacjach klinicznych i kontekście sportowym. Przykładem mogą być pływacy, u których często obserwuje się ograniczenie zakresu zgięcia w stawie ramiennym. Badanie Lobbos i wsp. pokazuje, że tyłopochylenie miednicy może przyczyniać się do takiego ograniczenia. W sytuacji, gdy sportowiec potrzebuje pełnego zakresu ruchu nad głową, a jest on ograniczony (potencjalnie przez pozycję miednicy lub inne czynniki), może on nieświadomie kompensować ten brak poprzez zwiększenie lordozy lędźwiowej, co jest funkcjonalnie powiązane z przodopochyleniem miednicy. Taka kompensacja, choć pozwala na osiągnięcie pożądanego ruchu, przenosi nadmierne obciążenie na dolny odcinek kręgosłupa, co może prowadzić do rozwoju dolegliwości bólowych w tej okolicy. Zrozumienie związku miednica-bark, potwierdzone przez badanie Lobbos, dostarcza biomechanicznego uzasadnienia dla tego typu wzorców kompensacyjnych i podkreśla potrzebę adresowania pierwotnych przyczyn ograniczeń ruchomości.
Warto również odnotować, że inne badania, cytowane w materiale źródłowym, również wskazują na korzystne interakcje. Wykazano na przykład, że ćwiczenia repozycjonujące miednicę mogą prowadzić do poprawy rotacji wewnętrznej w stawie ramiennym po stronie przeciwnej do stwierdzonego dodatniego testu Obera (wskazującego na przykurcz pasma biodrowo-piszczelowego). Co ciekawe, około 30% tej poprawy rotacji wewnętrznej barku przypisano poprawie zakresu przywodzenia w stawie biodrowym po tej samej stronie. Choć badanie Lobbos nie wykazało wpływu pozycji miednicy na rotacje barku w badanej grupie zdrowych osób, te inne doniesienia sugerują, że w specyficznych podgrupach pacjentów (np. z konkretnymi dysbalansami mięśniowymi) takie zależności mogą istnieć i być klinicznie istotne, co wskazuje na złożoność tych interakcji.
6. Ograniczenia Badania i Kierunki Dalszych Badań
Jak każde badanie naukowe, również praca Lobbos i współpracowników posiada pewne ograniczenia, które należy uwzględnić przy interpretacji wyników i ich przenoszeniu na praktykę kliniczną. Najważniejszym ograniczeniem jest fakt, że badanie przeprowadzono wyłącznie na grupie zdrowych, młodych dorosłych. Chociaż pozwoliło to na precyzyjne wyizolowanie wpływu pozycji miednicy w warunkach fizjologicznych, ogranicza to możliwość bezpośredniej generalizacji wyników na populacje pacjentów. Osoby z bólem barku, przewlekłymi dysfunkcjami miednicy, utrwalonymi wadami postawy, zmianami zwyrodnieniowymi czy po urazach mogą reagować na zmiany pozycji miednicy inaczej niż zdrowi ochotnicy wykonujący polecenia w kontrolowanych warunkach eksperymentalnych. Ich system mięśniowo-powięziowy może charakteryzować się odmienną sztywnością, wzorcami napięć czy adaptacjami kompensacyjnymi, co potencjalnie może modyfikować siłę, a nawet kierunek, obserwowanych zależności.
W związku z tym, istnieje wyraźna potrzeba przeprowadzenia przyszłych badań na grupach klinicznych, obejmujących pacjentów z różnymi schorzeniami i dysfunkcjami barku (np. zespół ciasnoty podbarkowej, zamrożony bark, niestabilność) oraz miednicy i kręgosłupa. Takie badania pozwoliłyby zweryfikować, czy i w jakim stopniu zależności zaobserwowane u osób zdrowych występują również w warunkach patologicznych i czy mają one podobne znaczenie kliniczne.
Kolejnym ważnym kierunkiem przyszłych badań jest realizacja badań interwencyjnych. Konieczne jest zbadanie, czy terapie celowane na korekcję ustawienia i stabilizację miednicy rzeczywiście przekładają się na długoterminową poprawę zakresu ruchu, funkcji i zmniejszenie bólu u pacjentów z problemami barkowymi. I odwrotnie – czy interwencje skupione na barku mogą wpływać na funkcję miednicy.
Ponadto, przyszłe badania mogłyby uwzględnić wpływ innych czynników, które potencjalnie mogą modyfikować relację miednica-bark, takich jak wiek i płeć. Jak wskazują inne doniesienia, czynniki te mogą wpływać na kinematykę miednicy, co może przekładać się na różnice w zakresie ruchu barku.
7. Podsumowanie: Miednica jako Kluczowy Element Funkcji Barku
Badanie Lobbos i współpracowników z 2025 roku dostarcza przekonujących, ilościowych dowodów na istnienie istotnych zależności biomechanicznych między pozycją miednicy a zakresem ruchu w stawie ramiennym. Wyniki jednoznacznie pokazują, że różne komponenty ruchomości barku są w zróżnicowany sposób modyfikowane przez poszczególne zmiany w ustawieniu miednicy. Kluczowe ustalenia wskazują, że przodopochylenie miednicy sprzyja zwiększeniu zakresu zgięcia barku, jednocześnie ograniczając jego wyprost, podczas gdy tyłopochylenie miednicy wywołuje efekt przeciwny. Rotacja miednicy w płaszczyźnie poprzecznej prowadzi do bardziej złożonych, asymetrycznych zmian, ograniczając zgięcie barku po stronie rotacji i wyprost barku po stronie przeciwnej. Z kolei boczne przechylenie miednicy skutkuje ograniczeniem odwiedzenia barku po tej samej stronie. Co ważne, badanie nie wykazało istotnego wpływu pozycji miednicy na zakres rotacji zewnętrznej i wewnętrznej barku w badanej grupie.
Te odkrycia mają fundamentalne znaczenie, potwierdzając na poziomie naukowym obserwacje kliniczne dotyczące integracji funkcjonalnej całego ciała. Podkreślają one, że staw barkowy nie funkcjonuje w izolacji, lecz jest integralną częścią dłuższych łańcuchów kinematycznych, których fundament stanowi miednica. Zrozumienie i uwzględnienie tych zależności w praktyce klinicznej może przyczynić się do rozwoju bardziej holistycznego, zintegrowanego i ostatecznie skuteczniejszego podejścia do diagnozowania i rehabilitacji zaburzeń narządu ruchu.
8. Rekomendacje Praktyczne dla Klinicystów
Na podstawie wyników przełomowego badania Lobbos i wsp. (2025) można sformułować następujące rekomendacje praktyczne, skierowane do fizjoterapeutów, lekarzy i innych specjalistów zajmujących się leczeniem dysfunkcji narządu ruchu:
Włącz ocenę pozycji miednicy do standardowego badania pacjenta z dysfunkcją barku. Ocena powinna obejmować zarówno statyczne ustawienie miednicy w różnych pozycjach (stanie, siedzenie), jak i jej dynamiczną kontrolę podczas ruchu.
Rozważ interwencje terapeutyczne ukierunkowane na miednicę jako element kompleksowego leczenia barku. Ćwiczenia stabilizujące mięśnie głębokie tułowia i miednicy, ćwiczenia korygujące jej ustawienie (np. w przypadku nadmiernego przodo- lub tyłopochylenia), a także terapia manualna mogą być cennym uzupełnieniem terapii lokalnej barku.
Przy ograniczeniu zgięcia barku, zwróć szczególną uwagę na możliwe tyłopochylenie miednicy. Korekcja tej pozycji może potencjalnie ułatwić odzyskanie pełnego zakresu zgięcia.
Przy ograniczeniu wyprostu barku, oceń czy nie występuje nadmierne przodopochylenie miednicy. Praca nad jego zmniejszeniem może przyczynić się do poprawy zakresu wyprostu.
W przypadku asymetrycznych ograniczeń zakresu ruchu barków (np. różnice między prawą a lewą stroną w zgięciu lub wyproście), uwzględnij możliwy wpływ asymetrycznego ustawienia miednicy, w tym jej rotacji. Ocena i ewentualna korekcja rotacji miednicy może być kluczowa dla przywrócenia symetrii ruchu w obręczy barkowej.
Implementacja tych zaleceń, opartych na solidnych dowodach naukowych, może przyczynić się do optymalizacji wyników leczenia poprzez adresowanie nie tylko objawów w stawie barkowym, ale również potencjalnych przyczyn źródłowych dysfunkcji, leżących w pozornie odległych segmentach ciała. Badanie Lobbos i wsp. stanowi ważny krok w kierunku pełniejszego zrozumienia biomechanicznej integracji ludzkiego ciała i promuje bardziej kompleksowe podejście do rehabilitacji.
Autor opracowania jest absolwentem podyplomowych szkoleń z zakresu Terapii Manualnej, w tym metody Funkcjonalna Osteopatia i Integracja (FOI), która łączy zasady osteopatii z biomechaniczną analizą całego narządu ruchu
Źródło
Lobbos, B.S., Essa, M.M.M., Khaireldin, A. et al. Influence of pelvic position on shoulder range of motion. BMC Musculoskelet Disord 26, 60 (2025). https://doi.org/10.1186/s12891-025-08280-0